گفت‌وگوی اختصاصی با کارگردان «ملاقات خصوصی»

* آقای شمس از تجربه‌تان در ساخت اولین فیلم بلند و سختی و مشکلات آن بگویید.
به دلیل فضای ملتهبی که ملاقات خصوصی داشت پروسه مجوز، ساخت و اکران بسیار طاقت‌فرسا بود. تقریباً می‌توان گفت که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کسی سراغ سوژه بزهکاری در زندان نرفته بود برای همین در پروسه پروانه ساخت و مجوز نمایش بسیار مشکلات داشتیم و روی ‌هم ‌رفته تقریبا دو سال این کار از تیم ما زمان گرفت. ولی سختی بیش‌ از ‌حد کار برای ما آن زمانی بود که نمی‌دانستیم که برای حل مشکل باید به چه ارگانی مراجعه کنیم و از آنها مجوز بگیریم! ما قاعدتاً برای پیشبرد کار باید به اداره ارشاد مراجعه می‌کردیم ولی متأسفانه ما را به ارگان‌هایی ارجاع می‌دادند که تخصص کافی برای این امر نداشتند. همین امر باعث می‌شد که پروسه ساخت روز ‌به‌ روز طولانی‌تر شود. یکی از مشکلات اساسی ما این بود که رئیس سازمان‌های زندان‌های قبل با ساخت و اکران ملاقات خصوصی موافق بود ولی با عوض شدن او و متعاقباً رئیس سازمان زندان‌های جدید مخالفت‌ها با این اثر شروع شد و رئیس سازمان زندان‌های زمان تولید فیلم، اتفاقات داخل فیلم را مغایر با واقعیت‌های زندان‌های کشور دانست و آن را به کل تکذیب کرد. باید عرض کنم که ملاقات خصوصی کاملا بر اساس واقعیت است و حتی مستند این اتفاقات را نیز من در یک اثر جدا تولید کرده‌ام. پروسه ساخت ملاقات خصوصی آنقدر سخت بود که آسیب آن به ما در فجر هم خورد و چیزی که مشخص است فیلم را کلاً انگار از فجر توقیف کردند و نامه زدند که اصلا به ملاقات خصوصی توجهی نشود. این فیلم به ‌اندازه 10 پروژه از من انرژی گرفت و در آخر هم در شرایط بدی اکران شد. شرایطی که سینما‌ها تعطیل بود و اکران مردمی و بازار سینما به ‌شدت سرد بود. همه اینها مشکلاتی بود که انگیزه من را برای ادامه سینما کم‌ کرد.

* قبول دارید که ملاقات خصوصی در گیشه موفق بود؟
بله، ملاقات خصوصی توانست لقب پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی تاریخ سینمای ایران را کسب کند. اگر در شرایط بهتری فیلم اکران می‌شد می‌توانست به فروش بهتری دست پیدا کند و بهتر دیده شود. متأسفانه الان فضا به سمتی رفته که به فیلم‌هایی در ژانر اجتماعی بها داده نمی‌شود و حمایتی از آنها صورت نمی‌گیرد. الان اکثر فیلم‌هایی که اکران می‌شود کُمدی است و اصلا خوب نیست که مسیر سینما به این سمت سوق پیدا کند. باید از ژانر‌های مختلف سینمایی محافظت شود. سینمای الان ما به ‌شدت بیمار است. در حال حاضر به دلیل وجود برخی مسئولینی که متخصص نیستند، سینما، ساز‌و‌کار درست ‌و ‌حسابی ندارد و به همین دلیل بسیاری از سینماگران کم ‌کار شده‌اند. متاسفانه الان برخورد‌ها با سینماگران سلیقه‌ای و تند و غیر کارشناسی شده است و فقط بدون هیچ پشتوانه تخصصی اعتقاد دارند که فیلم اجتماعی و تلخ نباید ساخته شود و صرفاً برای بهتر شدن حال مردم، فیلمسازان به سمت ساخت فیلم کمدی بروند. این سنگ اندازی‌ها بهانه‌هایی است که در حال تبر زدن به ریشه فرهنگ کشور است. باید باور داشته باشیم که حال مردم صرفا با دیدن یکساعت فیلم کمدی خوب نمی‌شود، حال مردم با درست شدن اوضاع اقتصادی رو به بهبود می‌رود. باید ریشه‌ای مسائل مهم را بررسی کرد. سیستم سینمای کشور از پایه و اساسِ کار، یعنی از مجوز تولید تا اکران به سمت کمدی ‌سازی پیش می‌رود و به ژانر اجتماعی و دیگر ژانر‌ها بهایی داده نمی‌شود. این سیاست‌گذاری غلطی است که مسئولین امر احساس می‌کنند با اکران و ساخت فیلم‌هایی در ژانر اجتماعی و کمی سیاه، حال مردم بدتر می‌شود. ما داریم تلخ زندگی می‌کنیم مگر می‌شود در کار‌هایمان این تلخی نمود نداشته باشد؟ اصلا آثار هنری نتیجه زیست هنرمند در جامعه است. کل دنیا الان اوضاع اقتصادی خوبی ندارد و همه‌جا جنگ است. باید با ساخت آثار فاخر این اوضاع را آسیب‌شناسی کرد.

* نظرتان درباره سینمای دفاع مقدس چیست؟
متاسفانه آثار سینمای دفاع مقدس سفارشی شده و پشت آن هیچ دغدغه‌ای وجود ندارد. در هر ژانری اندیشه حرف اول را می‌زند و باعث قدرت دادن به اثر می‌شود. هر اثری که پشت آن اندیشه درست باشد می‌تواند باعث تعالی و رشد مخاطب شود و تأثیر فرهنگی در کل جامعه بگذارد. ارزش آثار خصوصا دفاع مقدسی باید حفظ شود نباید سطحی با اینگونه آثار برخورد کرد.

* از تجربه کار با آقای شکیبا و خانم ایزدیار برای ما بگویید؟
برای فیلم اول همیشه مهم است که همه عوامل به همدیگر اعتماد داشته باشند. معمولا این موضوع سخت است و بازیگران حق دارند که به عوامل حرفه‌ای اعتماد کنند تا به یک فردی که تازه ‌کارش را شروع کرده است. اما خدا را شکر به ‌واسطه فیلم‌های کوتاهی که ساخته بودم و سابقه‌ای که قبلاً داشتم توانستیم قبل از ساخت فیلم و در مرحله آشنایی و پیش تولید به یک تعاملی برسیم که اعتماد جلب شود و خدا را شکر هم آقای شکیبا و هم خانم ایزدیار خیلی همراه بودند و با تمام مشکلاتی که در مسیر تولید و ساخت فیلم داشتیم کمک‌های بسیاری کردند. شما می‌دانید وقتی بخواهیم با یک سوپراستار کار کنیم مسائل و اذیت‌هایی وجود دارد اما این دو نفر خیلی همراه و باهوش بودند، خیلی کمک کردند و با مشکلات کنار آمدند و همراهی کردند.

* فیلم جدیدی در دست ساخت دارید؟
در حال حاضر مشغول نوشتم هستم و واقعاً هم سخت است چون آدم فکر می‌کند دیگر نمی‌شود روی فیلم‌های ژانر اجتماعی مانند ملاقات خصوصی کار کرد ولی فعلا در حال نوشتم هستم.

* با این شرایط که در این یکی دو سال اخیر پیش‌آمده به نظر شما سینمای ما در آینده به چه سمتی می‌رود؟
این ادعایی که وزیر ارشاد مبنی بر ریل‌گذاری جدید کرد قشنگ در حال اجرا است یعنی سینمای ما در حال حاضر یا سفارشی شده و یا کمدی، یعنی می‌بینیم ارگان‌های دولتی در جشنواره فیلم فجر با فیلم‌های زیاد همراه با نگاه و ایدئولوژی خود و بدون هیچ عمقی حاضر می‌شوند، در اصل ایدئولوژی مشکل ندارد، مثلا آقای حاتمی کیا فیلمی می‌ساختند که همه لذت می‌بردند اما وقتی فیلم از قالب دغدغه خارج و به سفارش تبدیل می‌شود، فقط بحث انجام کار مطرح می‌شود که در یک دوره جشنواره تعدادی فیلم با یک موضوع خاص از جانب یک ارگان ساخته شده است. این یک پرونده و رزومه‌ای برای یک مدیر می‌شود اما آن مدیر نمی‌داند این کار چه تأثیری روی سینمای ایران می‌گذارد؛ این موارد باعث آسیب می‌شود و هیچ‌ کسی هم جلودار آن نیست. قبلاً هم این موارد بود اما در طرف مقابل سینماگران مستقل هم بودند و فضا باز‌تر بود اما الان به حدی تند و تیز شدند و فضا بسته شده که دیگر مسیر ترسناک شده است. امیدوارم مسئولین به خود بیایند و متوجه این آسیب به ذائقه، فرهنگ و سینما شوند، الان یک کارگردان نمی‌داند به جز فیلم کمدی برای مردم چه‌بسازد.

* درباره مرگ استاد مهرجویی چه نظری دارید؟
اتفاق بسیار دردناکی بود، یک سینماگری که صاحب اندیشه بود و با فیلم‌های او بسیاری عاشق سینما شدند. ما علاقه داشتیم این مسیر ادامه پیدا کند اما با از دست دادن مرحوم مهرجویی مسیر اندیشه در حال نابودی است، واقعا گویا یک نفر به قتل نرسیده انگاری که اندیشه به قتل رسیده است. به اعتقاد من آقای مهرجویی خیلی زودتر فوت کرده بودند، اتفاقاتی که برای من در زمان‌های ابتدای کار افتاد به‌ اندازه ١٠ سال پیرم کرد به حدی که گویی دیگر انسان ذوق هنری ندارد، حالا فکر کنید برای شخصی مثل مرحوم مهرجویی که چند سال فیلم ساخت و یکی پس از دیگری توقیف شد چه اتفاقی افتاده است. فضا برای آقای مهرجویی چند سال قبل در هنر به حدی بسته شد که دیگر توان نفس کشیدن نداشت و یک نفر در این فضا باید چه کند؟ فوت مهرجویی محدود به این اتفاق تلخ نیست بلکه به زمان فوت اندیشه وی باز می‌گردد و این دردناک است؛ متاسفانه الان یک مسیر دیگر در حال شکل‌گیری است و این بسیار تلخ است.

* نظرتان درباره اکران آنلاین فیلم‌ها در پلتفرم‌های نمایش خانگی چیست؟
سینما یک حال دیگری برای درک یک فیلم دارد اما بعد از گذشت زمان از اکران روی پرده سینما عیبی ندارد چرا که در حال حاضر همه از گوشی و رایانه برای دیدن فیلم استفاده می‌کنند، البته به خاطر موضوع کپی رایت نمی‌شود یک هویت برای اکران آنلاین تعریف کرد چرا که به‌محض اکران یک فیلم نسخه‌های آن در کانال‌های تلگرامی پخش می‌شود و هیچ قانونی هم برای ان وجود ندارد که یک سینماگر به خاطر چرخه اقتصادی به آن خوش بین باشد.