«آهو»، اولین ساخته هوشنگ گلمکانی، منتقد، روزنامه‌نگار، و سردبیر و مدیر مسئول و صاحب امتیاز ماهنامه «فیلم امروز»، این‌روز‌ها مهمان سینما‌های کشور است. «آهو» در یک هفته اول اکرانش نتوانسته آن طور که باید و شاید، اقبال مخاطبان را به خود جذب کند و به فروش خوبی دست پیدا کندباید اقرار کنیم که مدتی‌ست سینمای ایران دچار مرضِ کُمدی‌سازی شده و تنها فیلم‌های کمدی روی پرده حضور موفقی دارند و همین امر باعث شده فیلم‌های همچون «آهو» در انزوا قرار بگیرند و نتوانند در مقایسه با دیگر فیلم ها به فروش قابل ملاحظه ای دست پیدا کنند.
هوشنگ گلمکانی نویسنده و کارگردان فیلم درباره اولین ساخته خود می‌گوید: «از دیدگاه من «آهو» فیلم اجتماعی نیست و حتی به‌سختی می‌توان آن را درام خواند. این یک فیلم عاشقانه با لحنی شاعرانه است. این دو عنوان توصیفی را هم به عنوان ویژگی می‌گویم نه امتیاز. فیلم‌های اجتماعی به مسائل روز جامعه با نگاهی انتقادی می‌پردازند ولی «آهو» در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرد و فیلمی بی‌زمان و بی‌مکان در مورد مسأله ازلی/ ابدیِ بشر، یعنی طلب مهر و جستجوی همیشگی بی‌سرانجام و ناکام انسان برای یافتن عشق است. «آهو» را خودم تا حدودی نزدیک به حال‌وهوای «دنیای تو ساعت چند است؟» و «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» می‌دانم، گرچه این دومی جنبه‌های اجتماعی هم دارد.»
کارگردان فیلم درباره کم‌شدن اقبال مردم به دیدن فیلم‌های اجتماعی و درام توضیح داد: «وضعیتی که در سال‌های اخیر در جامعه به وجود آمده باعث شده که مردم در زمینة سینما واکنش‌شان را به شکل استقبال از فیلم‌های سبک کمدی نشان دهند. استقبال از فیلم‌های کمدی و بی‌توجهی به فیلم‌های اجتماعی و تلخ، یک نوع واکنش برای ابراز نارضایتی و نشان دادن مخالفت با خوانش‌های رسمی اخلاقی است. به همین دلیل کمدی ها هر چه مبتذل‌تر و حاوی لودگی و عبور از خط قزمزهای رسمی اخلاقی باشند، بیشتر می فروشند. البته در سال‌های اخیر فیلم‌های اجتماعی موفقی هم داشته‌ایم از‌جمله فیلم «سه کام حبسِ» سامان سالور که بسیار تلخ است ولی گیشه‌ی موفقی داشت. همچنین فیلم «برادران لیلاي ساخته سعید روستایی اگرچه اکران سینمایی نداشت ولی به دلیل زاویه تند انتقادی‌اش، در فضای مجازی به‌شدت از آن استقبال و بسیار بحث‌برانگیز شد. به‌طور‌کلی گرایش عامه مردم از سمت فیلم‌های واقع‌گرای اجتماعی به سمت فیلم‌های کمدی، عکس‌العمل مردم است نسبت به وضعیت کنونی جامعه و به نوعی اعلام نارضایتی از وضعیت موجود.»
وی گفت: «با اینکه باید گرایش مردم به سینمای کمدی را اعلام نارضایتی از وضعیت اجتماعی موجود بخوانیم ولی دلیل دیگر آن می‌تواند سیاست‌گذاری رسمی و گرایش مورد علاقه مسئولان باشد. به هرحال فیلم‌های کمدی فیلم‌هایی بی‌ضرری هستند که به برخی از نیاز‌های مردم پاسخ می‌دهند و در‌نهایت برای مدیران بالادستی مشکلاتی ایجاد نمی‌کنند.»
مدیر مسئول ماهنامه «فیلم امروز» درباره مسائل مالی ساختِ این فیلم گفت: «تولید آهو سه سال پیش با انگیزه‌ای کاملا شخصی شروع شد ولی طبعا نیاز به یک سازوکار حرفه‌ای و رسمی داشت. آقای نوروزبیگی به عنوان تهیه‌کننده لطف کرد و تهیه این فیلم را بر عهده گرفت و بخشی از هزینه‌های تولید را خودم با وام بانکی و قرض تأمین کردم. طبق آمار تهیه‌کننده در مجموع رقم کلی تولید «آهو» حدود ۵ میلیارد تومان شده است.»
هوشنگ گلمکانی با این که راه‌حلِ برون‌رفت از مشکلاتِ سینمای ایران را بسیار پیچیده می‌داند اظهار داشت: «راه‌حل مشکلات سینمای ایران و تغییر ذائقه مردم از سینمای کُمدی عامه‌پسند به سمت سینمای اجتماعی، بسیار پیچیده است. حل این مشکل به اوضاع عمومی کشور بستگی دارد. وضعیتی که الان در آن هستیم، و ذائقه سینمایی مردم بخشی از آن است، حاصل چهل‌پنجاه سال عمر ماست و اگر خیلی خوشبین باشیم و اوضاع به سمتی برود که قرار باشد بهبود پیدا کند حداقل ده سال طول می‌کشد. پیش‌بینی من برای بهبود اوضاع سینمای ما به عمر یک نسل است. راه کلی یا به عبارت دیگر راه نجات ما از این اوضاع این است که زندگی ما «طبیعی» بشود. جمله‌ای که می‌توان به‌اندازه یک کتاب درباره آن توضیح داد.»
منتقد باسابقه سینمای کشور درباره تعداد سانس‌های اختصاص داده شده به فیلم آهو، گفت: «اکران فیلم و تعداد سانس‌ها و سالن‌ها در‌نهایت، طبق توافق شرکت پخش‌کننده با صاحبان سینماها بر اساس فروش فیلم‌هاست و پس از ارزیابی تماشاگران در هفته اول، تعداد سانس‌ها و سینماها کم یا زیاد می‌شود. در حال حاضر سانس‌ها و سینما‌هایی که برای اکران آهو در نظر گرفته شده، بسیار بیشتر از آن است که تصورش را می‌کردم. اینکه سانس‌ها و سینماها زیاد باشد ولی در نهایت سالن‌ها خالی باشد چه فایده‌ای دارد؟ و قطعا واضح و طبیعی است که سانس‌های مناسب در اختیار فیلم‌هایی قرار می‌گیرد که مخاطب‌پسند‌تر هستند. مساله کم‌بودن سانس‌های فیلم آهو طبیعی است. مشکل اصلی سیاست‌های کلی است که مجموعه سینمای ایران را به سمتی می‌برد که سینمای مستقل در انزوا قرار می‌گیرد و نوع خاصی از فیلم‌های بی‌ضرر ساخته می‌شود؛ به‌خصوص که در سال‌های اخیر این‌روال تشدید شده و عملا سینمای مستقل رو به نابودی است.»
این منتقد باتجربه سینما در‌نهایت با مخاطب قرار دادن فیلمسازان جوان گفت: «به فیلمسازان جوانی که می‌خواهند فیلم اولشان را بسازند توصیه می‌کنم برای ساخت اولین فیلم عجله نکنند. تامل روی ساخت فیلم، باعث قوام پیدا کردن و محکم شدن ایده‌ها و ساختار فیلم می‌شود. قضیه فروش و اقتصاد فیلم بحث دیگری است. و توصیه اصلی‌ام این است: فیلمی بسازند که به آن اعتقاد دارند و شب‌ها راحت و آسوده سر به بالین بگذراند و دچار عذاب وجدان نشوند!»
علی کلانتری
هوشنگ گلمکانی نویسنده و کارگردان فیلم درباره اولین ساخته خود می‌گوید: «از دیدگاه من «آهو» فیلم اجتماعی نیست و حتی به‌سختی می‌توان آن را درام خواند. این یک فیلم عاشقانه با لحنی شاعرانه است. این دو عنوان توصیفی را هم به عنوان ویژگی می‌گویم نه امتیاز. فیلم‌های اجتماعی به مسائل روز جامعه با نگاهی انتقادی می‌پردازند ولی «آهو» در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرد و فیلمی بی‌زمان و بی‌مکان در مورد مسأله ازلی/ ابدیِ بشر، یعنی طلب مهر و جستجوی همیشگی بی‌سرانجام و ناکام انسان برای یافتن عشق است. «آهو» را خودم تا حدودی نزدیک به حال‌وهوای «دنیای تو ساعت چند است؟» و «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» می‌دانم، گرچه این دومی جنبه‌های اجتماعی هم دارد.»
کارگردان فیلم درباره کم‌شدن اقبال مردم به دیدن فیلم‌های اجتماعی و درام توضیح داد: «وضعیتی که در سال‌های اخیر در جامعه به وجود آمده باعث شده که مردم در زمینة سینما واکنش‌شان را به شکل استقبال از فیلم‌های سبک کمدی نشان دهند. استقبال از فیلم‌های کمدی و بی‌توجهی به فیلم‌های اجتماعی و تلخ، یک نوع واکنش برای ابراز نارضایتی و نشان دادن مخالفت با خوانش‌های رسمی اخلاقی است. به همین دلیل کمدی ها هر چه مبتذل‌تر و حاوی لودگی و عبور از خط قزمزهای رسمی اخلاقی باشند، بیشتر می فروشند. البته در سال‌های اخیر فیلم‌های اجتماعی موفقی هم داشته‌ایم از‌جمله فیلم «سه کام حبسِ» سامان سالور که بسیار تلخ است ولی گیشه‌ی موفقی داشت. همچنین فیلم «برادران لیلاي ساخته سعید روستایی اگرچه اکران سینمایی نداشت ولی به دلیل زاویه تند انتقادی‌اش، در فضای مجازی به‌شدت از آن استقبال و بسیار بحث‌برانگیز شد. به‌طور‌کلی گرایش عامه مردم از سمت فیلم‌های واقع‌گرای اجتماعی به سمت فیلم‌های کمدی، عکس‌العمل مردم است نسبت به وضعیت کنونی جامعه و به نوعی اعلام نارضایتی از وضعیت موجود.»
وی گفت: «با اینکه باید گرایش مردم به سینمای کمدی را اعلام نارضایتی از وضعیت اجتماعی موجود بخوانیم ولی دلیل دیگر آن می‌تواند سیاست‌گذاری رسمی و گرایش مورد علاقه مسئولان باشد. به هرحال فیلم‌های کمدی فیلم‌هایی بی‌ضرری هستند که به برخی از نیاز‌های مردم پاسخ می‌دهند و در‌نهایت برای مدیران بالادستی مشکلاتی ایجاد نمی‌کنند.»
مدیر مسئول ماهنامه «فیلم امروز» درباره مسائل مالی ساختِ این فیلم گفت: «تولید آهو سه سال پیش با انگیزه‌ای کاملا شخصی شروع شد ولی طبعا نیاز به یک سازوکار حرفه‌ای و رسمی داشت. آقای نوروزبیگی به عنوان تهیه‌کننده لطف کرد و تهیه این فیلم را بر عهده گرفت و بخشی از هزینه‌های تولید را خودم با وام بانکی و قرض تأمین کردم. طبق آمار تهیه‌کننده در مجموع رقم کلی تولید «آهو» حدود ۵ میلیارد تومان شده است.»
هوشنگ گلمکانی با این که راه‌حلِ برون‌رفت از مشکلاتِ سینمای ایران را بسیار پیچیده می‌داند اظهار داشت: «راه‌حل مشکلات سینمای ایران و تغییر ذائقه مردم از سینمای کُمدی عامه‌پسند به سمت سینمای اجتماعی، بسیار پیچیده است. حل این مشکل به اوضاع عمومی کشور بستگی دارد. وضعیتی که الان در آن هستیم، و ذائقه سینمایی مردم بخشی از آن است، حاصل چهل‌پنجاه سال عمر ماست و اگر خیلی خوشبین باشیم و اوضاع به سمتی برود که قرار باشد بهبود پیدا کند حداقل ده سال طول می‌کشد. پیش‌بینی من برای بهبود اوضاع سینمای ما به عمر یک نسل است. راه کلی یا به عبارت دیگر راه نجات ما از این اوضاع این است که زندگی ما «طبیعی» بشود. جمله‌ای که می‌توان به‌اندازه یک کتاب درباره آن توضیح داد.»
منتقد باسابقه سینمای کشور درباره تعداد سانس‌های اختصاص داده شده به فیلم آهو، گفت: «اکران فیلم و تعداد سانس‌ها و سالن‌ها در‌نهایت، طبق توافق شرکت پخش‌کننده با صاحبان سینماها بر اساس فروش فیلم‌هاست و پس از ارزیابی تماشاگران در هفته اول، تعداد سانس‌ها و سینماها کم یا زیاد می‌شود. در حال حاضر سانس‌ها و سینما‌هایی که برای اکران آهو در نظر گرفته شده، بسیار بیشتر از آن است که تصورش را می‌کردم. اینکه سانس‌ها و سینماها زیاد باشد ولی در نهایت سالن‌ها خالی باشد چه فایده‌ای دارد؟ و قطعا واضح و طبیعی است که سانس‌های مناسب در اختیار فیلم‌هایی قرار می‌گیرد که مخاطب‌پسند‌تر هستند. مساله کم‌بودن سانس‌های فیلم آهو طبیعی است. مشکل اصلی سیاست‌های کلی است که مجموعه سینمای ایران را به سمتی می‌برد که سینمای مستقل در انزوا قرار می‌گیرد و نوع خاصی از فیلم‌های بی‌ضرر ساخته می‌شود؛ به‌خصوص که در سال‌های اخیر این‌روال تشدید شده و عملا سینمای مستقل رو به نابودی است.»
این منتقد باتجربه سینما در‌نهایت با مخاطب قرار دادن فیلمسازان جوان گفت: «به فیلمسازان جوانی که می‌خواهند فیلم اولشان را بسازند توصیه می‌کنم برای ساخت اولین فیلم عجله نکنند. تامل روی ساخت فیلم، باعث قوام پیدا کردن و محکم شدن ایده‌ها و ساختار فیلم می‌شود. قضیه فروش و اقتصاد فیلم بحث دیگری است. و توصیه اصلی‌ام این است: فیلمی بسازند که به آن اعتقاد دارند و شب‌ها راحت و آسوده سر به بالین بگذراند و دچار عذاب وجدان نشوند!»
علی کلانتری
