حامد سعيدي‌راد: تاریخ ایرانی پر است از کتاب تاریخی.شاید تا قبل از پدید آمدن رشته های نوین علمی در ایران و طبعا نوشته شدن آثاری پیرامون علوم جدیده بیشترین عنوان کتاب ها متعلق به کتب تاریخی بود،این روزها هم کتاب های تاریخی از لحاظ کمیت چندان فرودی را تجربه نکرده اند،اما تاریخ نگاری که یکی از ارکان اساسی توسعه در جوامع مدرن است،تا چه حد در ایران ،حرفه ای و کارآمد دنبال شده است؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید تعریف کلی از کتب تاریخی ارائه داد.کتاب تاریخی اثری است که در آن از طرفی دید و نقطه نظر تاریخی مورخ به عنوان یک نظریه تاریخی مطرح باشد و از طرف دیگر ی کم و کاست به روایت تاریخ پرداخته باشد.کتب تاریخی ایرانی حتی اگر در زمینه دوم کمی سررشته داشته باشند در غالب موارد تهی از ویژگی اول اند. در واقع در طول تاریخ تاریخنگاری ایرانی،مورخ به عنوان کسی که تز و نظریه ای تاریخی را در کتب و آثار خود دنبال کند بسیار کم یاب است.بخش عمده آثار تاریخی ما اختصاص دارد به شرح حال ها و خاطرات و بخش باقی مانده آن هم یا متعلق به مستشرقین و ایران شناسان غربی است و یا از یکی از ویژگی های فوق الذکر محروم است.یعنی یا با دیدی هوادارنه و طرفدارانه به روایت تاریخ پرداخته است و یا اصولا جز روایت هیچ گونه جمع بندی تاریخی در آن ارائه نمی شود. در واقع تاریخ نگاری در ایران هرچند پرسابقه و پر تعداد است اما در عرصه کیفیت و کارآمدی حسابش لنگ می زند.به عبارتی ما نه مورخ به دور از غرض ورزی و هواداری داریم و نه مورخ صاحب نظر در زمینه نظریات تاریخی،شاید بخش عمده کتب تاریخی اصولی و کارآمد ما را بتوان به غربیان نسبت داد. این قضیه حتی مورد تایید مورخان ایرانی نیز هست،یعنی حتی در خود کتب تاریخی ما معمولا تاریخ نویس، برخلاف اینکه کتاب خود را در دسته کتب تاریخی قرار می دهد،همواره خود را مورخ نمی داند.در واقع فضای فکری جامعه ایران فاقد یک تاریخ بومی،پویا و نظریات تاریخی مقبول و معقول است به همین خاطر هیچگاه نمی تواند ، از پتانسیل و انرژی نهفته تاریخ استفاده و سود بیرد. ما حتی در قبال تحولات نه چندان دور خود که ارتباط مستقیم با امروز ما دارند هم نتوانسته ایم تاریخی کارآمد و پویا ارائه دهیم،نمونه این فقدان و خلاء در عرصه تاریخ نگاری مشروطه کاملا قابل حس است.با وجود اینکه کتب تاريخی که به عصر مشروطه پرداخته اند بسیار زیاد اند،اما در هیچکدام آن ها نمی توان تاریخ منصفانه و البته با نقطه نظر هاي تاریخی کارآمد را یافت. در واقع فقدان یک تاریخ کارآمد همواره گریبانگیر ما خواهد بود تا هنگامی که مورخانی جز مستشرقین بیگانه که با دیدی غیر بومی تاریخ ما را برانداز می کنند،دست به کار شوند و سامانی به تاریخ نگاری بی سامان ما دهند و این امکان را در اختیار جامعه ایرانی بگذارند که اندکی هم از پتانسیل های تاریخی و انرژی های بالقوه تاریخ سود ببرند.اولین گام در توسعه اجتماعی و اقتصادی در هرجای دنیا جز اهمیت و نگاره به گذشته و سابقه تاریخی کشور میسر نخواهد بود و نیست و این نگاه و اهمیت بی طرفانه و منصفانه همان چیزی است که در فضای فکری و علمی جامعه ایرانی وجود ندارد.