ترکیه پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و از زمانی که کمال آتاتورک روی کار آمد گرایشات غربگرایانه خود را نشان داد. اگر چه در دوره آتاتورک نشانههایی از سوسیالیسم و گرایش به شوروی و جهان شرق وجود داشت اما دهههای بعدی زیست سیاسی ترکیه حکایت از آن دارد که دولتمردان این کشور به لحاظ گرایشی نظر به غرب بویژه آمریکا داشتهاند.
اتفاقا به همین دلیل است که بیش از هر کشور دیگری خواهان پیوستن به اتحادیه اروپا هستند. رخدادهای بعد از جنگ جهانی دوم نیز باعث شد تا آمریکا به این کشور نظر مساعد داشته باشد به همین دلیل است که در ناتو عضویت آن پذیرفته شد.
در حالی که ترکیه کاملا با نوع عملکرد کردها طی سالهای اخیر مخالف بوده، آمریکا و اروپا از آنها حمایت کردهاند. ترکیه که فعالیت استقلالمحورانه کردها را در منطقه مخالف منافع ملی خود میداند، نمیتواند مسلح کردن و پشتیبانی بیچون و چرای آنها را از سوی آمریکا و اروپا تحمل کند. به همین منظور گام به گام با موضعگیریهای شدید از متحدان سنتی و پیشین خود فاصله گرفت و به همان اندازه به سمت روسیه گرایش پیدا کرد. اگر چه در ابتدا با روسها نیز دچار چالش شد اما به وضوح به این مسئله اشراف پیدا کرد که همزمان نمیتواند در چند جبهه با قدرتمندان بینالمللی بجنگد. ضمن اینکه رویکردهای روسیه عموما در مسیر منافع ترکیه بود بنابراین طبیعی بود که به سمت مسکو گرایش پیدا کند.
این مسائل در دوره ریاست جمهوری اوباما با سیاست پاندولی و محتاطانه دنبال میشد اما با روی کار آمدن دونالد ترامپ بسیاری از قواعد به هم ریخته است. یکی از مهمترین ابزارهای مقابله دولت فعلی آمریکا با دیگر کشورها از جمله ترکیه جنگ تجاری و اقتصادی است. ترامپ به واسطه علاقه زیاد به اقتصاد و با توجه به تجربیات شخصی، همواره متمایل به جنگ تجاری حتی با دوستان و متحدان آمریکا بوده که اروپا را نیز در بر گرفته است. در حال حاضر و طی ماههای اخیر ترکیه نیز در کنار ایران، روسیه و چین با این مسئله مواجه شده است.
با توجه به اینکه تحولات جاری در منطقه که طی سالهای گذشته تداوم داشته و ترکیه را از غرب دور کرده، انتظار میرود که این تقابل نیز باعث تشدید چنین رویکردی شود. به خصوص که بعد از سرکوب و کنترل کودتا، مقامات آمریکا از خواستههای ترکیه حمایت نکردند. یکی از مهمترین این خواستهها بازگرداندن فتحالله گولن، فعال سیاسی ترکیهای حاضر در آمریکا است که اردوغان معتقد است طراح اصلی کودتا بوده که اکنون مورد حمایت آمریکا قرار گرفته است.
با این وجود باید در نظر گرفت که شخصیت اردوغان به گونهای است که اگر منافع اش تامین شود به سرعت و بدون در نظر گرفتن سوابق مسئله، رویکردهای خود را تغییر میدهد. با این وجود چشم انداز کنونی و قابل پیشبینی نشان میدهد که بین متحدان گذشته اختلاف به حدی است که جدایی و فاصلهگیری آنها بیشتر محتمل است تا توافق.
نویسنده: قاسم غفوری