برنامه توسعه از دیرباز تا به امروز

یکی از رهاوردهای آشنایی ایرانیان با غرب و مقوله پیشرفت و توسعه، ورود مفهوم برنامه و شکل گیری دغدغه برنامه ریزی برای توسعه کشور بود؛ عباس میرزا و امیرکبیر در مسیر اصلاحات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود تلاش کردند بر اساس یک برنامه مدون حرکت کنند و از این رو اولین نظام برنامه ریزی در کشور شکل گرفت که بیشتر بر سه محور پاک سازی دستگاه اداری از افراد نالایق، توجه به نیروی انسانی و تمرکز بر هویت ایرانی و کاهش وابستگی به خارج بود.
از اوایل دوره دوم پهلوی تدوین برنامه توسعه 7 ساله در دستور کار حاکمیت قرار گرفت و برنامه ریزی به صورت مدرن نیز در کشور شکل گرفت، در سال 1327 برنامه عمرانی 7 ساله اول کشور آغاز شد و بعد از آن نیز تا پیش از پیروزی انقلاب یک برنامه 7 ساله و سه برنامه 5 ساله دیگر نیز به این لیست اضافه شدند. با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و عبور از سال های اولیه استقرار نظام سیاسی و شکل گیری نهادهای حاکمیتی، دو برنامه توسعه در اوایل دهه 60 تدوین شد اما به دلایل مختلف به سرانجام نرسیدند تا اینکه در سال 1368 اولین برنامه توسعه کشور در بازه زمانی 5 ساله از دولت پیشنهاد و به تصویب مجلس رسید؛ برنامه اول توسعه بر محورهایی چون رشد اقتصادی، تاکید بر خودکفایی کشاورزی، مهار تورم، کاهش نرخ رشد جمعیت، افزایش نرخ باسوادی و ... استوار بود.این رویه تا به امروز ادامه داشته و در مجموع 6 برنامه توسعه 5 ساله از سوی دولت های مختلف پیشنهاد و به تصویب مجلس رسیده و اجرایی شده است، هرچند بررسی برنامه های توسعه نشان می دهد میزان پیشرفت برنامه های توسعه در 6 برنامه قبلی، در حدود 30 درصد بوده که نتیجه معنادار و قابل تاملی دارد.
برنامه هفتم توسعه کشور نیز طبق زمان بندی، در خرداد ماه سال 1402 از دولت به مجلس تقدیم شده است و مقرر شده پس از ثبت پیشنهادات نمایندگان مجلس، ارائه نظرات تخصصی کمیسیون های مختلف مجلس، در کمیسیون تلفیق و صحن علنی مجلس بررسی و خروجی آن در شهریورماه به شورای نگهبان ارائه شود، شورای نگهبان هم در یک بازه زمانی 20 روزه نظرات و اصلاحات موردنیاز را اعلام و در نهایت برنامه هفتم توسعه در قالب قانون به مراجع ذیربط ابلاغ می شود.
برنامه هفتم توسعه در 7 بخش اصلی اقتصاد و بخش عمومی، زیربنائی و تولیدی، فرهنگ و آموزشی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی، اداری و حقوقی و قضایی تدوین شده و شامل مقدمه ای کوتاه، 24 فصل و 118 ماده می باشد.
پس از آشنایی مختصر با تاریخچه برنامه و برنامه ریزی در کشور ضروری است ضمن آسیب شناسی دقیق برنامه های توسعه گذشته، تدقیق و تامل بیشتری بر تدوین برنامه هفتم توسعه اعمال کرد تا نتایج مطلوب تری نسبت به گذشته برای نظام و مردم به ارمغان داشته باشد؛ ضرورت تطبیق برنامه توسعه هفتم با اسناد بالادستی به ویژه بیانیه گام دوم انقلاب نیز باید مورد توجه دولت، مجلس و صاحب نظران قرار گیرد؛ در سلسه یادداشت هایی که توسط نگارنده منتشر خواهد شد، ضمن آسیب شناسی برنامه های توسعه گذشته، راهکارها و پیشنهاداتی برای تقویت و اصلاح برنامه توسعه هفتم نیز ارائه خواهد شد.