این روزها که وزیر تندرو اسراییلی از استفاده از بمب اتمی در غزه سخن گفته بار دیگر برخی تحلیل‌ها درباره بازدارندگی هسته ای ایران تکرار می شود. از منظر این تحلیل‌ها سال‌های ۱۳۶۴ و ۶۵ سال‌هایی بود که صدام شهرهای مسکونی ما را با شدت بیشتری زیر موشک‌های دوربرد خود قرار داده بود. هر موشک با صدای مهیبی نیمه‌های شب، وسط شهرها، در حالی که مردم در خواب بودند منفجر می‌شد و گاه در یک شب بیش از 10موشک به یک شهر نسبتا کوچک، مثل دزفول اصابت می‌کرد. صحنه‌های وحشتناکی که احساس هر انسانی را پاره پاره می‌کرد. وسط معرکه موشک باران صدای ملت هرروز بلندتر می شد: موشک جواب موشک. اما موشکی وجود نداشت که به سمت دشمن پرتاب کنیم. تعدادی از سوریه می رسید، تعداد کمی هم با هزینه گزاف از لیبی. درست زمانی که اولین موشک‌ها را به طرف دشمن شلیک کردیم، به شکل قابل توجهی حمله موشکی به شهرهایمان کم شد. پس از جنگ نیز علیرغم چشاندن طعم ضربات موشکی به پایگاه نظامی آمریکا در عین الاسد و مواضع داعش در سوریه، لزوم ارتقاء سطح بازدارندگی در کشور کمابیش نیاز می شود. این احساس نیاز یا از طریق نخبگان و اندیشمندان علوم روابط بین الملل به جامعه ترزیق می‌شود یا از طریق گفتمان‌های کف جامعه یا دانشگاه‌ها یا تشکل‌ها وارد ادبیات سیاسی شده است. دراین میان، زمزمه‌هایی مبنی بر درخواست افزایش قدرت بازدارندگی با سلاح اتمی نیز به گوش می رسد! اما باید متذکر شد که ارتقای توان نظامی کشور مستلزم (استلزام منطقی) داشتن سلاح هسته ای نیست. همچنین نمی توان از استعاره «موشک جواب موشک» به ضرورت بمب هسته ای رسید؛ بمبی که به عقیده ای برخی از اندیشمندان انقلاب اسلامی با فطرت انسان و طبیعت به عنوان مخلوق خداوند سازگار نیست.
به اعتقاد مدافعان دستیابی به سلاح هسته ای، برنامه هسته ای ایران از ابتدای دهه هشتاد بهانه ای شد برای صدور انواع قطعنامه نامه علیه کشور و قطعنامه‌ها با مناسبت و بی مناسبت علیه کشور صادر می شد. حاکمیت برای پاسخ دادن به این قطعنامه‌ها بهترین گزینه را انتخاب نمود: «رونمایی از یک دستاورد نظامی پس از صدور قطعنامه». این حرکت اقدامی شد برای توقف صدور قطعنامه علیه کشور که در نوع خود هم دستاورد محسوب می شود، هم موجب شناخت از روند تصمیم گیری در غرب شده است. در نتیجه اینطور برداشت می شود که، در قبال تحرکات دشمن چه در دیپلماسی و جنگ نرم و چه در زمان درگیری‌های نظامی یا باید کنشگری کرد یا لازم است با اقدامی مهم و اثرگذار نظیر ساخت سلاح و امثال آن به اقدامات او پاسخ داد. در غیر این صورت، دشمن به اراده تصمیم گیران نظام تردید می کند و روند پیشروی را در دستور کار خود قرار می دهد. از نظر آنان امروز که در روز سی ام جنگ غزه قرار داریم و شاهد کشتار بی رحمانه و غیر انسانی ملت مظلوم در این باریکه هستیم، به نظر می رسد اعلام رسمی اقدام برای ساخت سلاح اتمی یک تیر و دو نشان است، یک: ارتقاء سطح بازدارندگی و افزایش قدرت تهاجمی در بالاترین سطح ممکن، دو: می توان اسرائیل و آمریکا را در مورد ادامه جنگ وادار به عقب نشینی کرد.
با این حال این دلایل علیرغم ظاهر موجه و واقع بینانه خود و محاسبه فواید، زیان‌های چنین اقدامی را کاملا نادیده می گیرند. مهم ترین آنها از دست رفتن پشتوانه اعتماد داخلی و خارجی به خصوص پس از اعلام فتوای صریح رهبر انقلاب مبنی بر حرام بودن ساخت و استفاده از این سلاح‌هاست:
ما دنبال انفجار هسته‌ای نیستیم، دنبال آزمایش هسته‌ای نیستیم، دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم؛ نه به‌خاطر اینکه آنها میگویند، [بلکه] به‌خاطر خودمان، به‌خاطر دینمان و به‌خاطر عقلمان. هم فتوای شرعی ما این است، هم فتوای عقلی ما این است. فتوای عقلی ما هم این است که ما امروز و فردا و هیچ وقت به سلاح هسته‌ای احتیاج نداریم؛ سلاح هسته‌ای برای یک کشوری مثل کشور ما مایه‌ی دردسر است. بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام 20/۰۱/1394
اعلام کردیم که استفاده‌ی از سلاحهای هسته‌ای از نظر اسلام حرام و ممنوع است. و نگهداشتن آن ایجاد یک خطر بزرگ و یک دردسر بزرگ است؛ ما دنبال این نیستیم و نمیخواهیم؛ پول هم بدهند بگویند آقا شما بیائید این کار را بکنید، ملت ایران نمیخواهد، مسئولین نمیخواهند. بیانات در مراسم بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) 14/۰۳/1388
این‌ها تنها موارد از اظهارات رهبر انقلاب نیست که درباره ساخت، نگهداری و استفاده از سلاح هسته ای ایراد شده اند و ایشان چندین بار در این باره پرهیز داده اند. حال در صورت تخطی از این فتوای شرعی دیگر چه اعتمادی دستکم در داخل برای احکام شرعی صادر شده دیگر آن هم در یک نظام سیاسی مبتنی بر دین باقی می ماند؟ مرجعیت احکام اسلامی در طول تاریخ به دلیل صداقت و امانت داری حاملان و عالمان دین بوده است و بنابر مبانی دینی و فقهی ما ساخت سلاحهای هسته ای و استفاده از آن زیان‌های غیرقابل محاسبه مادی و معنوی دارد. مساله پیچیدگی و دشواری محافظت از این سلاحهای غیر متعارف و آلودگی‌های زیست محیطی دیگر آنها نیز نکته بسیار مهمی است که در تحلیل‌های مدافعان بازدارندگی هسته ای به کلی غایب است.
به اعتقاد مدافعان دستیابی به سلاح هسته ای، برنامه هسته ای ایران از ابتدای دهه هشتاد بهانه ای شد برای صدور انواع قطعنامه نامه علیه کشور و قطعنامه‌ها با مناسبت و بی مناسبت علیه کشور صادر می شد. حاکمیت برای پاسخ دادن به این قطعنامه‌ها بهترین گزینه را انتخاب نمود: «رونمایی از یک دستاورد نظامی پس از صدور قطعنامه». این حرکت اقدامی شد برای توقف صدور قطعنامه علیه کشور که در نوع خود هم دستاورد محسوب می شود، هم موجب شناخت از روند تصمیم گیری در غرب شده است. در نتیجه اینطور برداشت می شود که، در قبال تحرکات دشمن چه در دیپلماسی و جنگ نرم و چه در زمان درگیری‌های نظامی یا باید کنشگری کرد یا لازم است با اقدامی مهم و اثرگذار نظیر ساخت سلاح و امثال آن به اقدامات او پاسخ داد. در غیر این صورت، دشمن به اراده تصمیم گیران نظام تردید می کند و روند پیشروی را در دستور کار خود قرار می دهد. از نظر آنان امروز که در روز سی ام جنگ غزه قرار داریم و شاهد کشتار بی رحمانه و غیر انسانی ملت مظلوم در این باریکه هستیم، به نظر می رسد اعلام رسمی اقدام برای ساخت سلاح اتمی یک تیر و دو نشان است، یک: ارتقاء سطح بازدارندگی و افزایش قدرت تهاجمی در بالاترین سطح ممکن، دو: می توان اسرائیل و آمریکا را در مورد ادامه جنگ وادار به عقب نشینی کرد.
با این حال این دلایل علیرغم ظاهر موجه و واقع بینانه خود و محاسبه فواید، زیان‌های چنین اقدامی را کاملا نادیده می گیرند. مهم ترین آنها از دست رفتن پشتوانه اعتماد داخلی و خارجی به خصوص پس از اعلام فتوای صریح رهبر انقلاب مبنی بر حرام بودن ساخت و استفاده از این سلاح‌هاست:
ما دنبال انفجار هسته‌ای نیستیم، دنبال آزمایش هسته‌ای نیستیم، دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم؛ نه به‌خاطر اینکه آنها میگویند، [بلکه] به‌خاطر خودمان، به‌خاطر دینمان و به‌خاطر عقلمان. هم فتوای شرعی ما این است، هم فتوای عقلی ما این است. فتوای عقلی ما هم این است که ما امروز و فردا و هیچ وقت به سلاح هسته‌ای احتیاج نداریم؛ سلاح هسته‌ای برای یک کشوری مثل کشور ما مایه‌ی دردسر است. بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام 20/۰۱/1394
اعلام کردیم که استفاده‌ی از سلاحهای هسته‌ای از نظر اسلام حرام و ممنوع است. و نگهداشتن آن ایجاد یک خطر بزرگ و یک دردسر بزرگ است؛ ما دنبال این نیستیم و نمیخواهیم؛ پول هم بدهند بگویند آقا شما بیائید این کار را بکنید، ملت ایران نمیخواهد، مسئولین نمیخواهند. بیانات در مراسم بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) 14/۰۳/1388
این‌ها تنها موارد از اظهارات رهبر انقلاب نیست که درباره ساخت، نگهداری و استفاده از سلاح هسته ای ایراد شده اند و ایشان چندین بار در این باره پرهیز داده اند. حال در صورت تخطی از این فتوای شرعی دیگر چه اعتمادی دستکم در داخل برای احکام شرعی صادر شده دیگر آن هم در یک نظام سیاسی مبتنی بر دین باقی می ماند؟ مرجعیت احکام اسلامی در طول تاریخ به دلیل صداقت و امانت داری حاملان و عالمان دین بوده است و بنابر مبانی دینی و فقهی ما ساخت سلاحهای هسته ای و استفاده از آن زیان‌های غیرقابل محاسبه مادی و معنوی دارد. مساله پیچیدگی و دشواری محافظت از این سلاحهای غیر متعارف و آلودگی‌های زیست محیطی دیگر آنها نیز نکته بسیار مهمی است که در تحلیل‌های مدافعان بازدارندگی هسته ای به کلی غایب است.
حسین علیزاده - الف
