می‌گویند هر چیزی تازه‌اش خوبست به‌جز دوستی و رفاقت که کهنه آن باارزش تراست؛ اما آیا این مثال تنها در این زمینه صدق می‌کند یا برای بعضی امور تازه و مدرنیزه هم مصداق دارد؟ آنروزها اجداد و پدربزرگ‌ها وقتی می‌خواستند وضعیت جوی را پیش‌بینی یا بهتر است بگوییم پیشگویی کنند کدخدا خبرکن سرگردانی را از میان خار و خس گیاهان پیدا می‌کردند و در هوا رها می‌ساختند تا مسیر باد را به‌سوی خاور و باختر مشخص کند. آنوقت پیشگویی شروع می‌شد که آیا طوفان درراه است یا برف و باران، البته بوجاری‌های منطقه لنجان نیز در زمان برداشت برنج و جدا کردن خس و خاشاک به‌واسطه غربال شلتوک تا حدودی وضعیت هوا را مشخص می‌کرد اما تاریخ نشان می‌دهد که طی یک قرن اخیر علم هواشناسی به‌سرعت پیشرفت کرده زیرا حرکت اکثر وسایل حمل‌ونقل عمومی ازجمله هواپیماها و کشتی‌ها وابسته به اطلاعات آن بوده و هست و در ادامه بیشتر مشاغل جدید نمی‌توانند بدون کسب اطلاعات لازم از وضع هوا گامی بردارند اما احد وظیفه، رئیس مرکز اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، معتقد است: «پیش‌بینی هواشناسی در هیچ کجای دنیا یقینی و قطعی نیست، هیچ‌کس نمی‌تواند صددرصد آب‌وهوا را درست پیش‌بینی کند، چراکه جو متغیر است و المان‌هایی برای این کار وجود دارد که باعث می‌شود پیش‌بینی‌ها درست انجام نشود، درنتیجه خطا پیش می‌آید. در محاسبه شرایط آب و هوایی ممکن است بیش از صد‌ها مدل، با استفاده از نقشه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای اجرا شود؛ مثلاً یکی از مدل‌ها بیانگر بارش بالای ۷۰ درصد باشد و دیگری احتمال بارش ۲۰ درصدی را پیش‌بینی کند، اما درنهایت، از مجموع این اعداد و ارقام یک میانگین گرفته می‌شود. به بیان ساده‌تر، میانگین حاصل از داده‌های عددی، نشان‌دهنده وضعیت آب‌وهواست. اما، چون از ابتدا قادر به تعیین وضعیت دقیق نیستیم، عددی مابین خروجی تمام مدل‌ها را در نظر می‌گیریم که همه احتمالات را لحاظ کرده باشیم.
به‌طورکلی پیش‌بینی‌ها نسبت به گذشته بهبود پیدا کرده است. مثلاً شاهد آن هستیم که پیش‌بینی‌های ۲۴ ساعته، ۴۸ ساعته و ۷۲ ساعته به‌خوبی و درستی اطلاع‌رسانی می‌شود. مثل رکورد تغییرات دمایی و تغییرات بارندگی که همه این‌ها از قبل پیش‌بینی شده بود، اما در رابطه اینکه چرا دقیقاً عین همان چیزی که پیش‌بینی شده است اتفاق نیفتاده باید گفت که در هیچ جای دنیا و حتی در پیشرفته‌ترین مراکز پیش‌بینی هم (قطعیت) در امر هواشناسی وجود ندارد.» از سویی صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، می‌گوید: «پیش‌بینی هوا یک علم احتمالاتی است. اخیراً راجع به سیل کرمانشاه هشدارها از قبل و در بالاترین سطوح داده شده بود، بنابراین کافی است که اخبار هواشناسی به‌خوبی دنبال شود. این پیش‌بینی‌ها روی سایت هواشناسی کشور قرار دارد و اخبار زیادی هم در این زمینه در رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود. ما در مقایسه با کشور‌های همسایه، تجهیزات خوبی برای پیش‌بینی هوا داریم، مثلاً در منطقه به‌جز کشور ترکیه نسبت به بقیه کشور‌ها وضع بهتری داریم، اما در مقایسه با کشور‌های توسعه‌یافته خیلی عقب‌تر هستیم. برای بهبود شرایط این موارد را هم پیگیری می‌کنیم، اما باید برای این کار اعتبارات تأمین شود تا تجهیزات به‌روزتری داشته باشیم.»
سازمان هواشناسی علاوه بر اینکه متولی پیش‌بینی آب‌وهوا طی یک تا سه روز بعد است، پدیده‌های خاص مانند طوفان، بارش باران و برف را نیز رصد و در صورت نیاز اطلاع‌رسانی می‌کند. بدین سبب خسارات ناشی از پیامدهایی که هرکدام از این پدیده‌ها به همراه دارند، قابل مدیریت کردن است؛ اما از این مقدار پیش‌بینی‌های انجام‌شده از سوی سازمان هواشناسی تاکنون چقدر دقیق بوده است؟ صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، معتقد است: «80 درصد پیش‌بینی‌ها درست انجام‌شده؛ البته واکنش کاربران در شبکه‌های اجتماعی و همچنین نظرات درج‌شده انتهای اخبار پیش‌بینی آب‌وهوا حاکی از آن است که ارزیابی عملکرد این سازمان از سوی تعداد زیادی از افراد نیازمند و تا حدودی متخصص چندان رضایت‌بخش نبوده و نیست.» تکرار خطا و غلط از آب درآمدن پیش‌بینی‌های هواشناسی، باعث شده برخی از افراد جامعه اعتماد خود را نسبت به هشدارها و پیش‌بینی‌ها از دست بدهند. موضوعی که بارها و بارها تبدیل به بحث کاربران شبکه‌های اجتماعی شده است. نباید فراموش کرد که علم هواشناسی به زندگی افراد گره خورده است چراکه عمده مردم در تنظیم زندگی خود از آن استفاده می‌کنند و دولتمردان نیز در مدیریت کلان کشور به آن احتیاج دارند. البته همه این‌ها در صورتی است که پیش‌بینی‌های آب و هوایی درست از آب دربیاید و یا درصد خطای آن به حداقل‌ترین حالات ممکن برسد. در غیر این صورت پیش‌بینی‌های اشتباه نه‌تنها کمک‌کننده نخواهند بود، بلکه مشکلات و خسارات زیادی را هم به همراه خواهد داشت. متاسفانه طی دو دهه اخیر و بخصوص فصول بهار و زمستان پیش‌بینی‌های اشتباه و فاحشی توسط سازمان‌های هواشناسی در اقصی نقاط کشور بخصوص استان سیستان بلوچستان پیش آمده که خسارات مالی و جانی بسیاری به همراه داشته است و متولیان این ارگان در همه مراحل به دفاع از خود پرداخته و حاضر نشده‌اند ضعف علم و اطلاعات و سهل‌انگاری‌ها در این موارد را بپذیرند درحالی‌که از این‌سو نیز به‌عنوان ترک فعل دیده نمی‌شوند!
به‌طورکلی پیش‌بینی‌ها نسبت به گذشته بهبود پیدا کرده است. مثلاً شاهد آن هستیم که پیش‌بینی‌های ۲۴ ساعته، ۴۸ ساعته و ۷۲ ساعته به‌خوبی و درستی اطلاع‌رسانی می‌شود. مثل رکورد تغییرات دمایی و تغییرات بارندگی که همه این‌ها از قبل پیش‌بینی شده بود، اما در رابطه اینکه چرا دقیقاً عین همان چیزی که پیش‌بینی شده است اتفاق نیفتاده باید گفت که در هیچ جای دنیا و حتی در پیشرفته‌ترین مراکز پیش‌بینی هم (قطعیت) در امر هواشناسی وجود ندارد.» از سویی صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، می‌گوید: «پیش‌بینی هوا یک علم احتمالاتی است. اخیراً راجع به سیل کرمانشاه هشدارها از قبل و در بالاترین سطوح داده شده بود، بنابراین کافی است که اخبار هواشناسی به‌خوبی دنبال شود. این پیش‌بینی‌ها روی سایت هواشناسی کشور قرار دارد و اخبار زیادی هم در این زمینه در رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود. ما در مقایسه با کشور‌های همسایه، تجهیزات خوبی برای پیش‌بینی هوا داریم، مثلاً در منطقه به‌جز کشور ترکیه نسبت به بقیه کشور‌ها وضع بهتری داریم، اما در مقایسه با کشور‌های توسعه‌یافته خیلی عقب‌تر هستیم. برای بهبود شرایط این موارد را هم پیگیری می‌کنیم، اما باید برای این کار اعتبارات تأمین شود تا تجهیزات به‌روزتری داشته باشیم.»
سازمان هواشناسی علاوه بر اینکه متولی پیش‌بینی آب‌وهوا طی یک تا سه روز بعد است، پدیده‌های خاص مانند طوفان، بارش باران و برف را نیز رصد و در صورت نیاز اطلاع‌رسانی می‌کند. بدین سبب خسارات ناشی از پیامدهایی که هرکدام از این پدیده‌ها به همراه دارند، قابل مدیریت کردن است؛ اما از این مقدار پیش‌بینی‌های انجام‌شده از سوی سازمان هواشناسی تاکنون چقدر دقیق بوده است؟ صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، معتقد است: «80 درصد پیش‌بینی‌ها درست انجام‌شده؛ البته واکنش کاربران در شبکه‌های اجتماعی و همچنین نظرات درج‌شده انتهای اخبار پیش‌بینی آب‌وهوا حاکی از آن است که ارزیابی عملکرد این سازمان از سوی تعداد زیادی از افراد نیازمند و تا حدودی متخصص چندان رضایت‌بخش نبوده و نیست.» تکرار خطا و غلط از آب درآمدن پیش‌بینی‌های هواشناسی، باعث شده برخی از افراد جامعه اعتماد خود را نسبت به هشدارها و پیش‌بینی‌ها از دست بدهند. موضوعی که بارها و بارها تبدیل به بحث کاربران شبکه‌های اجتماعی شده است. نباید فراموش کرد که علم هواشناسی به زندگی افراد گره خورده است چراکه عمده مردم در تنظیم زندگی خود از آن استفاده می‌کنند و دولتمردان نیز در مدیریت کلان کشور به آن احتیاج دارند. البته همه این‌ها در صورتی است که پیش‌بینی‌های آب و هوایی درست از آب دربیاید و یا درصد خطای آن به حداقل‌ترین حالات ممکن برسد. در غیر این صورت پیش‌بینی‌های اشتباه نه‌تنها کمک‌کننده نخواهند بود، بلکه مشکلات و خسارات زیادی را هم به همراه خواهد داشت. متاسفانه طی دو دهه اخیر و بخصوص فصول بهار و زمستان پیش‌بینی‌های اشتباه و فاحشی توسط سازمان‌های هواشناسی در اقصی نقاط کشور بخصوص استان سیستان بلوچستان پیش آمده که خسارات مالی و جانی بسیاری به همراه داشته است و متولیان این ارگان در همه مراحل به دفاع از خود پرداخته و حاضر نشده‌اند ضعف علم و اطلاعات و سهل‌انگاری‌ها در این موارد را بپذیرند درحالی‌که از این‌سو نیز به‌عنوان ترک فعل دیده نمی‌شوند!
حسن روانشید - روزنامه نگار پیشکسوت
