حال و روز اقتصاد ایران این روزها که نه ماهها و سالهاست که خوش نیست و فشار اقتصادی که از سوی مردم تحمل میشود علیرغم تمام وعده و وعیدهای متولیان و دستاندرکاران نه تنها کاهش پیدا نکرده که گاهی اوقات لحظهای نیز بیشتر و بیشتر میشود.
نکته جالب در میان این همه فشار و سختی که متولیان از آن به عنوان جنگ اقتصادی یاد میکنند آنجاست که برخی دستاندرکاران مردم را عامل آن دانسته و برخی دیگر نوسانات بازار ارز را در این بین هرچه فریاد هست بر سر بانک مرکزی میکشند و اینگونه عنوان میکنند که اگر بازار ارز ثبات یابد میتوان افسار اقتصاد را به درستی هدایت کرد. این اظهارنظرها درحالی مطرح میشود که حال و هوای این روزهای بازار ارز و افسار آن که گمان میشود تنها در دست بانک مرکزی است؛ تنها با اقدام بانک مرکزی به این روز نیفتاده و بررسی گسترده و دقیق به خوبی نشان میدهد که این اتفاقات ماحصل یک سوءمدیریت است که در یک از نهادهای اقتصادی کشور از وزارت نفت گرفته تا وزارت اقتصاد و دارایی و جهاد وکشاورزی و صنعت و معدن و تجارت و الی آخر پدید آمده است . ۲۹ بهمنماه ۹۷ بود که رئیسجمهور در مراسم بهرهبرداری از مرحله سوم پالایشگاه ستاره خلیجفارس با بیان اینکه امروز در شرایط جنگ اقتصادی هستیم گفت: "جنگ اقتصادی از جنگ نظامی سختتر است و اگر امروز همه با هم نباشیم موفق به عبور از شرایط دشوار نخواهیم شد." مجددا در ۱۵ اسفندماه همان سال حسن روحانی در جمع مردم لاهیجان با بیان اینکه ما در یک شرایط عالی نیستیم، بلکه در شرایط جنگ اقتصادی و روانی هستیم اظهار داشت: "همه ملت ایران میدانند که عقبنشینی در این مرحله به معنای از دست دادن همه دستاوردهای تاریخی از مشروطه تا انقلاب اسلامی است."
جنگ اقتصادی سختتر از جنگ نظامی
قرار داشتن در جنگ اقتصادی به مراتب سختتر از جنگ نظامی است و این مسالهای است که نه تنها متولیان که امروزه مردم هم به آن باور دارند و تجربه هم نشان داده که مردم این مرز و بوم پای تمام سختیها خواه جنگ نظامی و خواه جنگ اقتصادی میایستند و منافع ملی کشورشان را به چیزی نمیفروشند و میدانند که دشمن، دشمن است چه در جنگ اقتصادی و چه در جنگ سیاسی و نباید به آن اعتماد کرد.
اما در این بین به نظر میرسد برخی متولیان نگاه دیگری به این موضوع دارند و براین باورند چنین دست دوستی که امثال صندوق بینالمللی پول به ایران دادهاند با وجود تمام خصومتهای پیشین؛ دست دوستی خالصانه و از سر دلسوزی است و میتواند به ما کمک کند تا به سرمنزل مقصود رسیده و از گردنه این بحران عبور کنیم. و این نکته درست سوال اصلی این ماجراست که چرا متولیان چنین نگاه دوستانهای به نهادی دارند که شهرت خوبی در دیتافروشی دارد.
نسخهپیچی برای اصلاح بودجه ایران
طی روزهای اخیر خبری بر روی خط خبرگزاریهای رسمی کشور قرار گرفت مبنی بر اینکه طی هفتههای اخیر با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور، هیاتی از صندوق بینالمللی پول (IMF) به مدت دو هفته در ایران حضور داشتند تا مشاورهای در برخی مباحث اقتصادی به مسئولان بدهند. طبق آنچه که از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور اطلاع رسانی شده است هیات ۴ نفره صندوق بینالمللی پول به همراه سرپرست معاون این صندوق در امور مالی در ایران به مسائل مهم، حساس و استراتژیک این روزهای اقتصاد کشور یعنی اصلاحات ساختاری برنامه و بودجه پرداختهاند. در این جلسات مسائلی مانند توسعه مشارکت عمومی و خصوصی، بودجهریزی و نظارت بر شرکتهای دولتی و بودجهریزی میان مدت بحث و بررسی صورت گرفته است. کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی با اشاره به سابقه و زمینه فعالیت این صندوق براین باورند که صندوق بینالمللی پول با اینکه در ظاهر یک نهاد بینالمللی است اما کاملا در خدمت سیاستهای آمریکا و همپیمانان اروپایی آن است. این سازمان که مقر آن در آمریکا قرار دارد همواره سیاستهای اقتصادی خاصی به کشورهای در حال توسعه توصیه میکند، که تجربه نشان داده با هدف بازارسازی برای کشورهای غربی بوده است. این کارشناسان با بررسی نقش این صندوق در اقتصاد کشور در دهه هفتاد و اعلام اینکه سیاستهای این صندوق منجر به رشد تورم ۵۰ درصدی در کشور شد اینگونه عنوان میکنند که سیاستهای متولیان این صندوق اگر چه در قالب یک زرورق زیبا تقدیم ایران میشود اما بررسی مفاد آن تاکنون راهگشای مشکلات کشور نبوده و تداوم حضور و دخالت آنها در اقتصاد ایران به نفع این کشور نخواهد بود. این کارشناسان بابررسی برخی تعریف و تمجیدهای صورت گرفته از سوی این صندوق میگویند؛ متولیان صندوق بینالمللی پول تا پیش از این با تقدیر از سیاستهای هدفمندی یارانهها مهر تایید بر این اقدامات در کشور زدند و پس از آن با تقدیر از ثبات قیمت ارز به تشویق متولیان کشور برای تداوم این رویه پرداختند غافل از آنکه کارشناسان داخلی در همان زمان هم به شوکهای حاصل از این ثبیت در اقتصاد هشدار دادند و حدود یکسال است که نوسان هر روزه بازار ارز این موضوع را به تصمیمگیران بازار ارز نشان داده است که این بازار دستورپذیر نیست. این تحلیلگران با اشاره به زمان باز شدن دوباره پای متولیان صندوق بینالمللی پول به کشور معتقدند که چنین چرخشی از سوی این نهاد که تا پیش از این نگاه خصمانه به ایران داشته است نمیتواند دال بر حس انساندوستانه و محبتآمیز این نهاد و مدیران آن باشد و متولیان امر باید با دید وسیعتری به رهنمودها و مشاورههای این صندوق و متولیان تحت امر آن داشته باشند.
این کارشناسان با بیان اینکه صندوق بینالمللی پول شهرت بالایی در جمعآوری اطلاعات اقتصادی کشورها دارد این نکته اساسی را مطرح میکنند که با فرض این موضوع در شرایط جنگ تمام عیار اقتصادی و ظالمانه حضور یک تیم از صندوق بینالمللی پول چه معنا و مفهومی خواهد داشت و درپی آن سوالاتی را عنوان میکنند که به نظر میرسد که اگر متولیان به آن توجه کنند خالی از لطف نباشد. به اعتقاد این گروه اگر اینگونه عنوان میشودکه در شرایط جنگ اقتصادی و حساس هستیم چرا باید برای از مشاوره کارشناسان خارجی در موضوع حساس و استراتژیک بودجه استفاده کنیم و با ارایه اطلاعات دقیقی که در اختیار آنها قرار میدهیم درپی یافتن نسخه درمان این افراد به ظاهر دوست باشیم تا بتوانیم کشور را اصلاح و بهبود بخشیم.
این کارشناسان با بیان اینکه بخش قابل توجه مشکلات کنونی کشور ریشه در الگوهای غلط ترجمه شده غرب دارد میگویند؛ تحلیلهای اقتصادی به دور از تحلیل مسائل سیاسی نیست و حرکت انجام شده ناشی از تفکر غربگرایانه برخی متولیان و البته هدف قرار گرفتن اطلاعات در شرایط جنگ اقتصادی است که در نهایت برآیند هیچیک به نفع ایران نیست و جا دارد که متولیان گوش به زنگتر عمل کنند.