رفتار یکی از نمایندگان مجلس و سیلی زدن به سرباز راهور بدلیل ممانعت از ورود خودرو او به خط ویژه اتوبوس، بیش از شگفتی، تاسف همگان را برانگیخت و این سوال را برای افکار عمومی به وجود آورد که نماینده ای که نسبت به رفتارخود و جایگاه اجتماعی اش بی تفاوت است، چگونه می تواند در پارلمان نسبت به حقوق مردم مسئول باشد؟
انتشار این خبر تاسف برانگیز نه تنها موجب واکنش گسترده مردم در شبکه های اجتماعی، رسانهها و افکار عمومی شد بلکه خوراک خوبی هم به دست رسانههای معاند و برون مرزی داد تا به خوبی رسالت خود را برای مقابله با نظام ایفام کنند.
این در حالی است که در ساختارهای پارلمانی نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان نمایندگان از جایگاه ویژهای برخوردار هستند و از آنجا که وکالت مردم را بر عهده گرفته و ضامن قانونگذاری و نظارت بر اجرای آن برای خدمت به مردم شدهاند، در اجتماع از احترام و منزلت خاصی برخوردارند، اما علاوه بر اینکه از قدیم گفتهاند که احترام هر کس در دست خودش است و وقتی شخص به خود و جایگاهش احترام بگذارد، دیگران هم به او احترام می گذارند .
از سوی دیگر علاوه بر جایگاه اجتماعی، پارلمان کشورمان به عنوان مجلس شورای اسلامی ایران خوانده می شود و می طلبد که نمایندهای که در این مجلس حضور یافته و تصمیم میگیرد، علاوه بر آشنایی با قوانین به اخلاق اسلامی مزین باشد و معلوم نیست که فحاشی و درگیری فیزیکی چه مناسبتی با اخلاق اسلامی دارد.
*آنچه که گذشت و عذر بدتر از گناه
ماجرا از این قرار بود که یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی (نماینده مردم سبزوار - خراسان رضوی) به علت ممانعت سرباز راهور از ورود خودرو او به خط ویژه اتوبوس، عصبانی شده و به صورت این سرباز سیلی زده است. در فیلم منتشر شده از این واقعه در فضای مجازی سرباز مذکور عنوان کرده است که ، یک خودرو به دنبال عبور از خط ویژه در مرکز تهران بوده اما سرباز پلیس مانع از ورود وی به این محل شده و خواستار مدارک می شود. اما به دنبال این اتفاق و درگیری لفظی و فحاشی میان دو طرف، نماینده مجلس، به صورت سرباز، سیلی می زند.
در این فیلم حتی عدهای نیز به رفتار این نماینده اعتراض و علیه وی شهادت دادهاند و این در حالی است عنانبستانی در گفتگو با محمد رضا دشتی اردکانی عضو هیات نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس، عذر بدتر از گناه آورده و مدعی شده است که برخورد فیزیکی خود با مامور پلیس را به طور کلی تکذیب کرده و عذر بدتر از گناه آورده است.
در این میان چند سوال برای هر شنوندهای پیش می آید؛
اول اینکه ، تمام افراد در برابر قانون یکسان هستند، بنابراین چه دلیل قانع کنندهای و اضطراری وجود داشته که نماینده مجلس که خود قانون گذار است، به خود اجازه داده است که قوانین را نقض کرده و از خط ویژه عبور کند و به جای توضیح اهمیت این اضطرار و دعوت وی به همکاری برای سربازی که مسلماً او را نمیشناخته و شاید اصلاً آشنایی با سیاست و سیاستگذاران ندارد و تنها مطیع اوامر فرمانده خود است، به خشونت و فحاشی متوسل شود .
دوم اینکه آیا نماینده مذکور از قوانین حاکم بر رفتار نمایندگان آگاه نبوده و یا اینکه اصولاً بنا را بر این گذاشته است که هیات نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس قدرتی برای توضیح خواستن از او ندارد.
سوم اینکه هر کاری آدابی دارد، حتی اگر فرض را بر این بگیریم که سرباز پلیس راهوار مرتکب اشتباهی شده است، نماینده مذکور میتوانست با توسل به مجاری قانونی به راحتی وی را بازخواست نماید، نه اینکه خود مستقیماً وارد میدان شود و برخورد فیزیکی با کند.
مردم می پرسند اگر قرار باشد هر کسی مطابق میل و خواسته خود وظیفه محاکمه، بازخواست و اعمال قانون را به عهده بگیرد، سنگ روی سنگ بند می شود؟
چهارم اینکه نمایندهای که خود سمبل اخلاق و رفتار اسلامی است درگیری فیزیکی را تکذیب کرده و عذر بدتر از گناه آورده ، آیا فحاشی در زمره رفتارهای تعریف شده نمایندگان قرار دارد؟
پنجم اینکه نماینده مذکور به جای آنکه از وظیفه شناسی سربازی که برای خدمت به کشورش دوسال زمان و عمر خود را هدیه کرده است، تشکر کند و او را نسبت به موقعیتی که قرار دارد آگاه سازد، با او دست به یقه میشود چگونه انتظار دارد سرباز کشور مطیع فرمانده خود باشد؟
سوالات از این قبیل بسیار است و در اینجا بزرگترین نقطه انتقاد این است که نماینده مجلس انقلابی چنین رفتاردشمن شادکنی انجام داده و نه تنها زحمات سایر نمایندگان مجلس را زیر سوال برده است ، بلکه به منتقدین مجلس نیز اجازه داده تا اقدامات مثبت مجلس را به حساب رفتارهایی اینگونه بگذارند.
*آیا قوانین رفتاری در مجلس وجود دارد
علاوه بر نمایندگان مجلس و کارشناسان، سواد سیاسی در کشورمان آنقدر بالا است که این روزها حتی مردم عادی کوچه و بازار هم می دانند که قوانین رفتاری برای نمایندگان وضع شده است و هیات نظارت بر رفتار نمایندگان مسئول رسیدگی به رفتارهای نمایندگان است که موجب افزایش شأن پارلمان می شود .
سوال این است که این قوانین چرا تصویب شدهاند. کارشناسان حقوقی در توضیح این مسئله تاکید دارند که تنظیم قواعد رفتاری با لابیگران موجب حصول اطمینان از عدم سوء استفاده از سمت نمایندگی می شود. باید در نظر داشت که انعکاس اخبار مرتبط به نمایندگان بر اعتماد عمومی نسبت به آن نماینده و همچنین کلیت مجلس مؤثر است و دامنه آن شخصی نیست که فرد خود مسئول عملکرد خود باشد.
از سوی دیگر چنین رفتارهایی باعث کاهش اعتماد عمومی به تصمیماتی که مجلس در ارتباط با منافع عمومی میگیرد شده و مردم را تشویق می کند که هریک خود در صدد تأمین منافع شخصی برآیند که این امر موجب فروپاشی پیوندهای اجتماعی و هرج و مرج میشود .
اگرچه مدیریت رفتار نمایندگان با مردم، رسانهها، همکاران، لابیگران در مجلس و گروههای متنفذ نباید به مصونیت و استقلال نمایندگان خدشهای وارد کند اما برقراری موازنه در این زمینه، ضروری است تا نمایندگان در صورت ارتکاب اقدامات خودسرانه و سوء رفتار، عذری نداشته باشند و ملزم به پاسخگویی شوند.
سید محمد آل اسحاق حقوقدان در این باره گفت: ادبیات رفتاری و گفتاری نمایندگان مجلس هرچه اخلاقیتر و محترمانهتر باشد، بدون تردید میتواند تأثیرات بسیار مثبت و آموزندهای در مردم داشته و انعکاس سرمشق گونهای را بر جای بگذارد.
وی با اشاره به موضوع مصونیت پارلمانی نمایندگان در این باره افزود: مصونیت پارلمانی تا زمانی نماینده مجلس را حمایت می کند و مانع از تعقیب قضایی او میشود که نماینده در محدوده وظایف پارلمانی خود عمل کرده باشد و از چارچوب وظایف تقنینی خود، خروج نشود والا چنانچه نماینده مجلس اعمالی انجام دهد و یا سخنانی ایراد کند که خلاف قانون به حساب آید، این نماینده از حیث قانونی مسئول است و نمیتواند در مورد آن از مصونیتهای پارلمانی بهرهمند شود.
وی خاطرنشان کرد: قانون اساسی و سایر قوانین موضوعه مملکتی اجازه نمیدهد که نماینده مجلس در موقع اظهار نظر، دادن رای و هنگام سخنرانی در مجلس یا هر جای دیگر، فرد یا افرادی را مورد اهانت و توهین قرار دهد و یا هتک حرمت از کسی بنماید. بدیهی است اگر چنین وضعیتی پیش آید نمایندهای که اهانت نموده، مسئولیت خواهد داشت.
*خوارک به رسانه های بیگانه
از سوی دیگر درست در زمانی
که دشمنان نظام با حربههای مختلف مردم کشورمان را تحت فشار قرار دادهاند و از هر موضوعی از جمله حقوق شهروندی و حقوق بشر برای دستیابی به اهداف خود بهره می جویند و جنگ نرم را محور مبارزه خود قرار دادهاند، چنین رفتاری می تواند گویای این امر باشد که نماینده مذکور هیچ گونه شناختی از فضای سیاسی حاکم بر کشور و دنیا ندارد.
از سوی دیگر درست در عصری که با پیشرفت تکنولوژی ارتباطات جایگاه ویژهای به خود داده است، هر رفتاری می تواند با یک موبایل کوچک به سراسر جهان مخابره شود و در سطح گستردهای مخاطب داشته باشد، معلوم است که رفتار و گفتار یک نماینده مجلس شورای اسلامی ایران که هرلحظه از سوی رسانههای خارجی رصد میشود میتواند نتیجه مثبت یا منفی شدیدی در سطح رسانه های جهان داشته باشد. رسانههایی که هر آن منتظر یک خوراک خبری جدید هستند که بتوانند مخاطب بیشتری جذب کنند و خط تخریبی علیه ایران را گسترش دهند.
نظام ناکارآمد نظارت بر نمایندگان
دراین میان یکی از بزرگترین انتقاداتی که وجود دارد، وجود برخی از شکافهای جدی در حوزه اجرایی و قانونی است که سبب شده تا در دورههای مختلف سلامت مجلس و محبوبیت عمومی آن در افکار عمومی تنزل یابد. طبق فرآیندهای قانونی رسیدگی به اعتبارنامه وظیفه نظارت بر نمایندگان بر عهده کمیسیون نظارت بر رفتار نمایندگان است اما به نظر می رسد این کمیسیون از عهده چنین وظیفهای به دلایل مختلف بر نمی آید.
از سوی دیگر اکثر نمایندگان از کارنامه حزبی چندان مشخصی برخوردار نیستند و عملکرد آنها طریق جایگاه تحزب امکان پذیر نیست . نبود کدهای رفتاری بهعنوان مرجعی برای مقایسه رفتار انجام شده با رفتار مطلوب، وجود تعارض منافع در اجرای بیطرفانه این قانون، عدم نظارت و صرفاً بررسی گزارشها و شکایات، عدم اطلاعرسانی مناسب در خصوص نتایج رسیدگی به شکایات و تخلفات، نبود بازدارندگی مناسب در مجازاتهای تعیین شده از دیگر مشکلاتی است که موجب ناکارآمدی نظارت بر نمایندگان شده است.
*موج سواری جایی ندارد
در این میان بسیاری از رقبای حزبی، دولتمردان و کسانی که در تیرس انتقاد از مجلس قرار داشتند، از وضعیت پیش آمده سوء استفاده کرده و آن را به عموم مجلس و تصمیمات آن ربط دادهاند. از جمله عباس عبدی در توئیتی نوشت: «چندی پیش یک سرباز را به دلیل انجام وظیفه اش در مازندران کتک زدند. فوری سروته ماجرا رو بهم آوردند. ببینیم مورد اخیر را چکارش خواهند کرد؟ اجباری به سربازی بروی، از حقوق خبری نباشد، کتک هم بخوری؟ انتظار دارید فردا از وطن دفاع کنند؟»
همچنین حسام الدین آشنا ،در واکنش به این اقدام در توئیتی نوشت؛ چه زود دست بزن پیدا کردهاند.
اینگونه واکنشها بوی تسویه حسابهای سیاسی میدهد. همین افراد و اشخاص زمانی که عباس آخوندی وزیر مسکن دولت تدبیر و امید با خبرنگار زن رفتار نادرستی داشت و میکروفون او را پرت کرد هیچ واکنشی نشان ندادند و یا زمانی که محمد علی نجفی دست به قتل زد آنها به خاطر وابستگی سیاسی او به جریان اصلاحات و دولت، سعی کردند سر و ته ماجرا را هم بیاورند.
اما برای جریان اصولگرا و انقلابی تفاوتی نمیکند که مسئول و نماینده خاطی وابسته به چه جریانی باشد، اتفاقاً نماینده مذکور به خاطر وابستگی به جریان انقلابی و اصولگرا با واکنشهای تندتری از سوی همفکران خود روبرو شده است.
از این رو نماینده مذکور وابسته به کدام جناح سیاسی باشد، تفاوتی ندارد، اما جناح اصلاح طلب که گرفتاریهای کشور به خاطر سیاستها این جریان است سعی دارد در این میان برای خود در انتخابات ۱۴۰۰، هوادار بتراشد تا جایگاه از بین رفته خود را در میان مردم بازیابی کند.
مجلس انقلابی بااکثریت اصولگرا نشان داده است که در عمل با چنین رویکردی مخالف است و رئیس مجلس نیز تاکید کرده که همه مردم کشور در برابر قانون یکسان هستند. از سوی دیگر اکنون باید به اصلاح طلبانی که از این اتفاق شادمانی میکنند باید گفت اصولگرایان فراموش نکردند که برخورد اصلاح طلبان در ماجرای همسر کشی شهردار و وزیر سابق چگونه بود؟ و چقدر حق به جانب برخورد کرده اند!
اصولگرا و اصلاح طلب ندارد، قانون برای همه یکسان است و همه باید در برابر آن پاسخگو و مسئول باشند .
نویسنده: کتایون مافی