عرصه دیپلماسی کشور طی روزهای اخیر با دو تحول مهم همراه بوده است. از یک سو سومین مجمع گفتگوی تهران (TDF ۲۰۲۲) دیروز در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه برگزار شد. در این مجمع حدود ٧٠ نفر از ٣٦ کشور از میان مقامات سیاسی، مدیران اندیشکده ها و موسسه های پژوهشی حضور داشتند. مفهوم محوری مجمع امسال سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران، رهیافتی به دوستی و اعتمادسازی بوده است.
از سوی دیگر نشست بغداد ۲ با حضور مقاماتی از کشورهای منطقه در کنار مکرون رئیس جمهور فرانسه و مقاماتی از اتحادیه اروپا همچون بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و البته حضور امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان امروز در اردن برگزار می‌شود. نگاهی به ترکیب حاضران در نشست تهران و نیز کشورهایی که در نشست اردن حضور دارند بیانگر چند نکته مهم است. نشست تهران با حضور کشورهایی از منطقه و فرامنطقه و تقریبا از تمام قاره‌ها برگزار شد که نشانگر توجه گسترده ایران به دیپلماسی جهانی است. به عبارتی دیگر دیپلماسی فعال و عمل‌گرا بر اساس منافع ملی کشور در صحنه جهانی با اولویت‌های منافعی تدوین و اجرا می‌شود.
حقیقت امر آن است که دیپلماسی کشورها بر اساس سه حوزه پیرامونی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تدوین و اجرا می‌شود. همین رویکرد نیز در دیپلماسی کشور در یک سال گذشته پیگیری شده است چنانکه اولویت دیپلماسی کشور در قالب دوستی و اعتماد سازی توسعه روابط و حتی حل اختلافات با کشورهای همسایه بوده است که حاصل آن را در توافقات میان ایران تاجیکستان پس از سالها بی رونقی روابط، توافق گازی ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، رفع سوء تفاهمات با امارات و بازگشت سفیر این کشور به تهران،برگزاری ۵ دور نشست برای رفع اختلافات میان ایران و عربستان به میزبانی عراق، ارتقای روابط اقتصادی ایران با عراق، ترکیه، پاکستان، افغانستان، همسایگان شمالی و... در این چارچوب قابل توجه است.
حلقه دوم سیاست خارجی کشور در یک سال گذشته توسعه روابط با کشورهای همسو با ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی و خنثی سازی تحریم‌ها تشکیل می‌دهد که توسعه روابط با چین، هند، روسیه، کشورهای آمریکای لاتین از جمله ونزوئلا، حضور فعال در اتحادیه های منطقه‌ای همچون شانگهای ، اکو، اوپک و اوپک پلاس، بریکس و... بوده است که توافقات مثبتی نیز صورت گرفته و تراز تجاری قابل توجهی را برای کشور رقم زده است.
نکته مهم آنکه حلقه بعدی دیپلماسی کشور با نگاهی جهان شمول به پیگیری روابط با کشورهای غربی استوار بوده است. با توجه به رویکردهای غیر سازنده‌ای که کشورهای غربی علیه ایران داشته‌اندف این روابط در دو حوزه طراحی و پیگیری شده است. بخش نخست آن در قالب روابط با کشورهایی بوده که در قالب برجام ایفای نقش داشته‌اند. کشورهایی همچون فرانسه، انگلیس و آلمان که در کنار آمریکا حتی به تعهدات برجامی خود پایبند نبوده و سیاست تحریم و فشار را اجرا کرده‌اند. رویکردی که حتی در سال ۱۳۹۴ یعنی زمان امضای برجام نیز ترک نکرده و بر اصل تحریم و فشار تاکید داشته‌اند لذا رویکرد خصمانه این کشورها در یک سال گذشته امری جدید و یا نشات گرفته از سیاست خارجی دولت سیزدهم نبوده است و این رویه‌ای تکراری و همیشگی غرب است که همواره به دنبال گرفتن حداکثری و دادن حداقل می‌باشد. بعد دیگر نگاه ایران به اروپا در قالب روابط با سایر کشورهای اروپایی بوده است که نتایجی مثبت نیز به همراه داشته است.
حضور ایران در نشست اردن و اعلام رایزنی میان مقامات کشورمان با نمایندگان برجامی اروپا حکایت از آن دارد که تهران رویکردی یک جانبه به عرصه سیاست خارجی نداشته بلکه همچنان به دنبال تعاملی جهانی است هر چند که بر اساس واقعیت‌های صحنه جهانی رویکرد به قدرت‌های نوظهوری همچون چین، روسیه و هند و... اولویتی منطقی برای سیاست خارجی کشور است چنانکه کشورهای عربی که روزی هم پیمان بی چون و چرای آمریکا بوده‌اند اکنون به دنبال توسعه روابط با قدرت‌های نوظهور می‌باشند. با توجه به این شرایط می‌توان گفت که دیپلماسی کشور در چارچوبی جهان شمول در جریان است در حالی که حضور ایران در نشست اردن گواهی بر نقش و جایگاه غیر قابل انکار ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی است که واهی بودن ادعای منزوی بودن ایران به دلیل رویکرد شرق‌گرایی را آشکار می سازد.
نویسنده: قاسم غفوری
از سوی دیگر نشست بغداد ۲ با حضور مقاماتی از کشورهای منطقه در کنار مکرون رئیس جمهور فرانسه و مقاماتی از اتحادیه اروپا همچون بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و البته حضور امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان امروز در اردن برگزار می‌شود. نگاهی به ترکیب حاضران در نشست تهران و نیز کشورهایی که در نشست اردن حضور دارند بیانگر چند نکته مهم است. نشست تهران با حضور کشورهایی از منطقه و فرامنطقه و تقریبا از تمام قاره‌ها برگزار شد که نشانگر توجه گسترده ایران به دیپلماسی جهانی است. به عبارتی دیگر دیپلماسی فعال و عمل‌گرا بر اساس منافع ملی کشور در صحنه جهانی با اولویت‌های منافعی تدوین و اجرا می‌شود.
حقیقت امر آن است که دیپلماسی کشورها بر اساس سه حوزه پیرامونی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تدوین و اجرا می‌شود. همین رویکرد نیز در دیپلماسی کشور در یک سال گذشته پیگیری شده است چنانکه اولویت دیپلماسی کشور در قالب دوستی و اعتماد سازی توسعه روابط و حتی حل اختلافات با کشورهای همسایه بوده است که حاصل آن را در توافقات میان ایران تاجیکستان پس از سالها بی رونقی روابط، توافق گازی ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، رفع سوء تفاهمات با امارات و بازگشت سفیر این کشور به تهران،برگزاری ۵ دور نشست برای رفع اختلافات میان ایران و عربستان به میزبانی عراق، ارتقای روابط اقتصادی ایران با عراق، ترکیه، پاکستان، افغانستان، همسایگان شمالی و... در این چارچوب قابل توجه است.
حلقه دوم سیاست خارجی کشور در یک سال گذشته توسعه روابط با کشورهای همسو با ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی و خنثی سازی تحریم‌ها تشکیل می‌دهد که توسعه روابط با چین، هند، روسیه، کشورهای آمریکای لاتین از جمله ونزوئلا، حضور فعال در اتحادیه های منطقه‌ای همچون شانگهای ، اکو، اوپک و اوپک پلاس، بریکس و... بوده است که توافقات مثبتی نیز صورت گرفته و تراز تجاری قابل توجهی را برای کشور رقم زده است.
نکته مهم آنکه حلقه بعدی دیپلماسی کشور با نگاهی جهان شمول به پیگیری روابط با کشورهای غربی استوار بوده است. با توجه به رویکردهای غیر سازنده‌ای که کشورهای غربی علیه ایران داشته‌اندف این روابط در دو حوزه طراحی و پیگیری شده است. بخش نخست آن در قالب روابط با کشورهایی بوده که در قالب برجام ایفای نقش داشته‌اند. کشورهایی همچون فرانسه، انگلیس و آلمان که در کنار آمریکا حتی به تعهدات برجامی خود پایبند نبوده و سیاست تحریم و فشار را اجرا کرده‌اند. رویکردی که حتی در سال ۱۳۹۴ یعنی زمان امضای برجام نیز ترک نکرده و بر اصل تحریم و فشار تاکید داشته‌اند لذا رویکرد خصمانه این کشورها در یک سال گذشته امری جدید و یا نشات گرفته از سیاست خارجی دولت سیزدهم نبوده است و این رویه‌ای تکراری و همیشگی غرب است که همواره به دنبال گرفتن حداکثری و دادن حداقل می‌باشد. بعد دیگر نگاه ایران به اروپا در قالب روابط با سایر کشورهای اروپایی بوده است که نتایجی مثبت نیز به همراه داشته است.
حضور ایران در نشست اردن و اعلام رایزنی میان مقامات کشورمان با نمایندگان برجامی اروپا حکایت از آن دارد که تهران رویکردی یک جانبه به عرصه سیاست خارجی نداشته بلکه همچنان به دنبال تعاملی جهانی است هر چند که بر اساس واقعیت‌های صحنه جهانی رویکرد به قدرت‌های نوظهوری همچون چین، روسیه و هند و... اولویتی منطقی برای سیاست خارجی کشور است چنانکه کشورهای عربی که روزی هم پیمان بی چون و چرای آمریکا بوده‌اند اکنون به دنبال توسعه روابط با قدرت‌های نوظهور می‌باشند. با توجه به این شرایط می‌توان گفت که دیپلماسی کشور در چارچوبی جهان شمول در جریان است در حالی که حضور ایران در نشست اردن گواهی بر نقش و جایگاه غیر قابل انکار ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی است که واهی بودن ادعای منزوی بودن ایران به دلیل رویکرد شرق‌گرایی را آشکار می سازد.
نویسنده: قاسم غفوری
