رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در یک تور سه مرحله‌ای به کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به عربستان سعودی، قطر و امارات سفر می‌کند. نکته قابل توجه در این سفر آن است که رئیس جمهور ترکیه با همراهی ۲۰۰ تاجر راهی این کشورها خواهد شد که بیانگر نگاه اقتصادی او به تعامل با کشورهای عربی می‌باشد.
نگاهی بر تحولات داخلی ترکیه نشان می‌دهد که بر خلاف وعده‌های انتخاباتی اردوغان عملا اقتصاد این کشور در مسیر افول قرار دارد. ترکیه با افزایش مالیات بر فروش سوخت سعی در بهبود اوضاع اقتصادی دارد. نرخ تورم رسمی در ترکیه ماه گذشته به 38 درصد رسید که نسبت به بالاترین رقم ۸۵ درصدی در ماه اکتبر کاهش یافته است. با این حال، اقتصاد دانان مستقل معتقدند نرخ واقعی تورم در ماه ژوئن حدود ۱۰۸ درصد بوده است.
با توجه به این شرایط اردوغان امیدوار است کشورهای نفت خیز عرب خلیج فارس به رفع شکاف اقتصادی ترکیه کمک کنند. ترکیه به تازگی روابط خود را با عربستان سعودی و امارات پس از یک شکاف ۱۰ ساله ترمیم کرده است. اردوغان سال گذشته با محمد بن سلمان و محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات متحده عربی دیدار کرد تا زمینه ساز مراودات جدید این طرفین باشد. در این چارچوب حتی به رغم درگیری‌های گذشته، ترکیه رویکرد تعاملی با مصر را آغاز کرده و خبر از سفر السیسی رئیس جمهور مصر به آنکارا منتشر شده است. عملکرد ترکیه نشان می‌دهد که اردوغان در دور جدید ریاست جمهوری خویش به دنبال منابع جدید اقتصادی می باشد چنانکه موافقت ترکیه با عضویت سوئد در ناتو در نشست لیتوانی برگرفته از همین رویکرد اقتصادی به اروپا و آمریکا بوده است در همین حال انکارا امید دارد تا با همراهی جمهوری آذربایجان بتواند در قفقاز نیز خواسته‌های غرب را محقق سازد تا از حمایت های اقتصادی بیشتر آنها برخوردار شود.
رویکرد به کشورهای عربی در کنار یافتن مولفه‌هایی در آفریقا از دیگر ابعاد تحرکات اردوغان را تشکیل می‌دهد. البته رویکردهای ترکیه به عربستان و امارات می‌تواند تهدیدی برای روابط ان با قطر باشد بویژه اینکه رویکرد جدید عربی ترکیه با ادعاهای اخوانی اردوغان چندان تناسبی ندارد و می‌تواند بخشی از جایگاه عربی ترکیه را تحت تاثیر قرار دهد. به هر تقدیر سفر اردوغان به کشورهای عربی را می‌توان نشات گرفته از بحران‌های اقتصادی ترکیه دانست که هزینه‌های بسیاری را برای اردوغان به همراه داشته است.
نگاهی بر تحولات داخلی ترکیه نشان می‌دهد که بر خلاف وعده‌های انتخاباتی اردوغان عملا اقتصاد این کشور در مسیر افول قرار دارد. ترکیه با افزایش مالیات بر فروش سوخت سعی در بهبود اوضاع اقتصادی دارد. نرخ تورم رسمی در ترکیه ماه گذشته به 38 درصد رسید که نسبت به بالاترین رقم ۸۵ درصدی در ماه اکتبر کاهش یافته است. با این حال، اقتصاد دانان مستقل معتقدند نرخ واقعی تورم در ماه ژوئن حدود ۱۰۸ درصد بوده است.
با توجه به این شرایط اردوغان امیدوار است کشورهای نفت خیز عرب خلیج فارس به رفع شکاف اقتصادی ترکیه کمک کنند. ترکیه به تازگی روابط خود را با عربستان سعودی و امارات پس از یک شکاف ۱۰ ساله ترمیم کرده است. اردوغان سال گذشته با محمد بن سلمان و محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات متحده عربی دیدار کرد تا زمینه ساز مراودات جدید این طرفین باشد. در این چارچوب حتی به رغم درگیری‌های گذشته، ترکیه رویکرد تعاملی با مصر را آغاز کرده و خبر از سفر السیسی رئیس جمهور مصر به آنکارا منتشر شده است. عملکرد ترکیه نشان می‌دهد که اردوغان در دور جدید ریاست جمهوری خویش به دنبال منابع جدید اقتصادی می باشد چنانکه موافقت ترکیه با عضویت سوئد در ناتو در نشست لیتوانی برگرفته از همین رویکرد اقتصادی به اروپا و آمریکا بوده است در همین حال انکارا امید دارد تا با همراهی جمهوری آذربایجان بتواند در قفقاز نیز خواسته‌های غرب را محقق سازد تا از حمایت های اقتصادی بیشتر آنها برخوردار شود.
رویکرد به کشورهای عربی در کنار یافتن مولفه‌هایی در آفریقا از دیگر ابعاد تحرکات اردوغان را تشکیل می‌دهد. البته رویکردهای ترکیه به عربستان و امارات می‌تواند تهدیدی برای روابط ان با قطر باشد بویژه اینکه رویکرد جدید عربی ترکیه با ادعاهای اخوانی اردوغان چندان تناسبی ندارد و می‌تواند بخشی از جایگاه عربی ترکیه را تحت تاثیر قرار دهد. به هر تقدیر سفر اردوغان به کشورهای عربی را می‌توان نشات گرفته از بحران‌های اقتصادی ترکیه دانست که هزینه‌های بسیاری را برای اردوغان به همراه داشته است.
فرامرز اصغری
