روزی نیست که در روزنامهها، خبرگزاریها و شبکههای اجتماعی یک یا چند خبر مربوط به کشته شدن هموطنانمان در تصادفات و سوانح رانندگی نباشد. و این مورد کمکم به موضوعی برای چهارفصل تبدیل شده و دیگر مانند سالهای گذشته فقط به ایام نوروز و یا روزهای گرم تابستان و سفرهای تابستانه هموطنانمان نیست.
سالانه در حدود ۱.۲۵ میلیون نفر در جهان به علت حوادث ترافیکی جان خود را از دست میدهند. ۹۰ درصد از این مرگ و میرهای جادهای در جهان در کشورهای با درآمد متوسط و کم رخ میدهد. هر ساله در حدود ۲۰ الی ۵۰ میلیون نفر در جهان به علت جراحات ناشی از حوادث جادهای و ترافیکی دچار ناتوانی و آسیب میشوند. سوانح ترافیکی و جادهای خسارات اقتصادی قابل توجهی را به قربانیان و خانوادههای آنها و به کشورها وارد میکند، طی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۰ مشخص شد که حوادث جادهای حدود ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها را به خود اختصاص داده که این رقم به بیش از ۵ درصد در کشورهای کمدرآمد و با درآمد متوسط میرسد.
سوانح و حوادث یکی از سه عامل اول بروز مرگ و میر در ایران و جهان است از آنجا که حوادث در سنین جوانی رخ میدهد، مرگ افراد بین ۱۵ تا ۴۴ ساله در حدود ۴۸ درصد از مرگ و میر حوادث جادهای را به خود اختصاص میدهدکه سالهای از دست رفته عمر بیشتری را موجب میشود.
سوانح و حوادث بالاخص سوانح جادهای به عنوان یکی از عوامل مهم و تهدیدکننده زندگی انسانها در آمده است. شناسایی و کنترل عوامل خطر موثر در بروز حوادث میتواند به میزان بسیار زیادی از بار مرگ و میر در کشور بکاهد بنابراین با در نظر گرفتن این جنبه از مشکلات سلامتی مردم در نظام تحول سلامت بسیار اهمیت یافته و میتواند زمینهساز تحولی شگرف در خدمات بهداشتی را فراهم آورد. بخش مهم پیشگیری از سوانح و حوادث با خود مراقبتی قابل دستیابی است که نقش مردم در این زمینه مهم میباشد.
الگوی جامعه ایمن به عنوان چارچوبی مناسب جهت پیشگیری از حوادث و ارتقای ایمنی با بهرهگیری از جلب مشارکتهای بین بخشی با سازمانهای ذینفع است. این الگو از طرف سازمان جهانی بهداشت به رسمیت شناخته شده است.
مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیر در راستای وظایف سازمانی خود درخصوص مراقبت و کنترل بیماریهای غیرواگیر، اقدام به جمعآوری و تجزیه و تحلیل آسیبهای ناشی از حوادث مینماید که در این میان آسیبهای ناشی از حوادث از عمدهترین علل بار بیماریهای و ناتوانیها در کشور محسوب میشود که نیاز به مراقبت دارد. توانمندسازی جامعه به همراه اصلاح محیطی و اعمال قوانین پایدار سه عامل عمده برای کاهش مرگ و مصدومیتها میباشد.
حوادث حجم وسیعی از مرگ، ناتوانی و هزینههای مستقیم و غیرمستقیم را به جوامع تحمیل میکند. در ایران سالانه ۳۰۰ هزار مورد مرگ رخ میدهد یعنی روزانه ۸۰۰ تا ۸۵۰ مورد که حدود ۱۲۰ الی ۱۳۰ مورد از آن ناشی از حوادث میباشد که پس از بیماریهای قلبی و عروقی، با ۵/۱۷ درصد علل مرگ دومین عامل مرگ و میر در همه گروههای سنی راتشکیل میدهد و در سنین زیر ۴۰ سال اولین عامل مرگ محسوب میشود.
از سوی دیگر، در کشورمان هر ساله حدود ۴-۵/۳ میلیون سال عمر به دلیل مرگ زودهنگام از دست میرود که سهم حوادث در این بخش ۲۷ درصد است. روند رو به رشد مرگهای ناشی از حوادث طی سالهای اخیر زنگ خطری جدی برای بخش سلامت و اقتصاد را به صدا درآورده است. سالانه بیش از ۳۲۰ هزار کشته و مصدوم در حوادث رانندگی اتفاق افتاده است که میتوان با اجرای برنامههای موثر آنها را کاهش داد.
براساس گزارش کشوری ثبت حوادث سال ۹۵، تعداد کل مصدومین ۱۵۰۰۰۰۰ نفر است که از این تعداد، ۳۰ درصد مونث و ۷۰ درصد مذکر هستند. در جهان نیز ۷۳ درصد از مرگ و میرهای حوادث جادهای در میان مردان رخ میدهد که این آمار در میان افراد زیر ۲۵ سال تقریبا ۳ برابر بیشتر از زنان میباشد تعداد مصدومین حوادث ترافیکی ۴۲۰۰۰۰ نفر است که ۲۹ درصد مصدومین را تشکیل میدهد. حوادث ترافیکی و جادهای اولین اولویت کنترل حوادث است که ۲۹ درصد مصدومین را به خود اختصاص میدهد.
در این گزارش سه نوع حادثه ترافیکی بررسی شده است اولین اولویت حوادث مربوط به تصادف خودروسوار است که ۴۸ درصد مصدومین کل تصادفات را تشکیل میدهد، دومین اولویت حوادث مربوط به تصادف موتورسوار است که ۳۵ درصد مصدومین کل تصادفات را به خود اختصاص میدهد، سومین اولویت تصادف عابرپیاده است که ۱۷ درصد کل تصادفات را شامل میشود. حوادث ترافیکی و جادهای اولین اولویت حوادث در گروهای سنی جوانان (۲۹-۲۰) و میانسالان (۵۹-۳۰) است.
توجه به مطالب گفته شده در زمینه میزان بروز حوادث و فوت ناشی از حوادث جادهای در سطح کشور ضرورت دارد اقدامات و تمهیدات لازم در این زمینه اندیشیده شود تا انشالله شاهد کاهش چشمگیر این نوع حوادث در سطح کشور باشیم.
نویسنده: هادی درویشی - کارشناس ارشد ارتقای سلامت