نیاز کشور به بنزین رو به فزونی است و روند واردات روزانه بیش از ١٢ میلیون لیتر هنوز ادامه دارد در این شرایط باید دید آیا «فزونی نیاز» بر «کیفیت فرآورده عرضه شده» تاثیر دارد یا خیر.
کلان شهرها به ویژه تهران به دلیل تراکم بالای جمعیتی و تمرکز تردد همواره شرایط ویژه ای را به لحاظ کمیت و کیفیت سوخت میطلبند. به نحوی که طبیعتا کوچکترین قصور و اهمال کاری در بخش کیفیت سوخت میتواند سلامتی بیش از ١١میلیون نفر را در پایتخت تهدید کند. این حساسیت ها با فرا رسیدن فصول سرد سال که همواره و به طور طبیعی با پدیده وارونگی هوا رو به رو هستیم، بیشتر میشود. اما آیا بنزین مصرفی در پایتخت غیراستاندارد است؟
رئیس سازمان ملی استاندارد طی سالهای اخیر، بارها پاسخ رد به این سوال داده و تاکید کرده بود که نمونههای دریافت شده از وزارت نفت که مورد آزمایش قرار گرفته نشان میدهد بنزین توزیعی، از کیفیت لازم برخوردار است و مشکلی ندارد. اما اظهارات تازه این مقام مسئول که دو روز قبل طی نشستی خبری در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مطرح شد، ابعاد تازه ای به این موضوع داد. نیره پیروزبخت دو روز قبل گفت: «هماهنگی برای نمونه گیری پایش کیفیت بنزین در گذشته بین وزارت نفت و سازمان ملی استاندارد صورت میگرفت ولی به دلیل شبهاتی که پیش آمده بود که هوای تهران آلوده است، دادستانی تهران هم تقاضای ورود به نمونه گیری پایش بنزین را داشت.»
در این بخش از صحبتهای وی میتوان رد پای شبهات موجود درباره لابی برخی نهادها را جستجو کرد که به نظر میرسد با ورود دادستانی تهران این شبهه برطرف و حل و فصل شود.
رییس سازمان ملی استاندارد توضیح داده بود: «با هماهنگی دادستان تهران و وزارت نفت اقدام به نمونه گیری کرده ایم که بر این اساس در سال ٩٥ عدد الفین ۹ شده است که حداکثر مجاز آن ١٨ است که البته نمونه اخذ شده با همکاری دادستانی ١٣.٥ بوده است.»
وی ادامه داده بود: «این در حالی است که میزان بنزن به عنوان یک آلاینده در سال ٩٥ معادل یک بوده و در سال ٩٦ نمونه بنزن در تهران ٠.٩ بوده که سقف آن یک است البته گوگرد در بنزین تهران بالا بوده به نحوی که حد مجاز ٥٠ بوده که در تهران این عدد ٥٨ بوده است که حدمجاز ٥٠ بوده است؛ اگر میانگین کلانشهرها در نظر گرفته شود، میزان استاندارد است.»
حال باید پرسید مشکل کجاست؟ چرا نمونههایی که پیش از ورود دادستانی به ماجرا، توسط سازمان استاندارد مورد آزمایش قرار میگرفت سطح برخی آلاینده ها را پایین نشان میداد اما نمونه ای که پس از ورود دادستانی مورد آزمایش قرار گرفته، سطح مورد انتظار آلایندگی که سالها رسانه ها درباره آن سخن میگفتند را نشان داده است؟
در این زمینه، یک مقام آگاه در گفتگو با خبرنگار مهر گفت:چون میزان تولید بنزین باکیفیت- بنزین یورو ٤ یا بالاتر - در پالایشگاههای کشور نسبت به نیاز کل کشور کمتر است، و از طرفی میزان واردات هم کفاف نیاز روزانه را در برخی موارد نمیدهد، دستگاههای متولی به اجبار با اختلاط بنزین یورو ۴ با سایر فرآورده ها از جمله نفتا سعی میکنند حجم این فرآورده را زیاد کنند که این اقدام بیشک کیفیت و اکتان بنزین را تحت الشعاع قرار میدهد.
وی با تاکید بر اینکه این کاهش کیفیت ارتباطی به کیفیت فرآورده تولیدی در پالایشگاه ندارد، تصریح کرد: محصول بنزین پالایشگاههای تولیدی کشور با کیفیت است و این اختلاط هم همیشه انجام نمیشود. اما به نظر میرسد با رشد تقاضای روز افزون ناچار به چنین اقدامی باشند. پالایشگاه ها محصول خود را طبق کیفیت سفارش داده شده تحویل میدهند و این محصول راهی انبار ها میشود. وی تصریح کرد: بنابراین میتوان گفت که اختلاط در انبار رخ میدهد.
این مقام آگاه عملکرد سازمان ملی استاندارد در مدت اخیر و در امر نمونه گیری فرآورده تولیدی داخل و همچنین وارداتی را ضعیف خواند.
ناصر رییسی فر، رییس کانون کارفرمایان جایگاههای کشور که خود مسوول اداره یک جایگاه تقریبا بزرگ است درباره کیفیت بنزین تهران به میگوید:طبق بارنامه ای که زمان تحویل سوخت به ما داده میشود، تمامی بنزینهای تحویلی یورو٤ و با کیفیت است. اما یک مشکل بزرگ دارد، آن هم حجم بالای گاز موجود در فرآورده است.
وی گفته خود را اینطور توضیح داد:خیلی اوقات شنیده اید که گفته میشود در بنزین هوا وجود دارد. در صورتی چنین چیزی غیر ممکن است چرا که دستگاه نازل اجازه ورود هوا را به هیچ عنوان نمیدهد، اما گاز موجود در فرآورده بالاست که موجب میشود ما درزمان پر کردن مخازن خود حجم و وزن غیرحقیقی از فرآورده را تحویل بگیریم. به عبارتی حجم مورد تایید در بارنامه تحویل گرفته میشود اما پس از مدت اندکی به دلیل تبخیر گاز، میزان ذخیره ما کاهش مییابد و این یعنی خسارت، چرا که ما هزینه حجم ثبت شده در بارنامه را پرداخت میکنیم نه حجم واقعی را.
به نظر میرسد با ورود دادستانی تهران به موضوع کیفیت بنزین و کاهش تمرکز قدرت در بحث تایید استاندارد بین دو نهاد وزارت نفت و سازمان ملی استاندارد، بحث کیفیت بنزین تهران شفاف خواهد شد. طبیعی است که با این شفاف سازی، وزارت نفت و شرکت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ملزم خواهد شد بیش از گذشته به اعمال ممیزیهای اجرای استاندارد بنزین بپردازد. البته در این میان هم انتظار میرود سازمان ملی استاندارد با دقت نظر بیشتر و خارج از معادلات غیرکارشناسانه به اظهارنظر و بررسی کیفیت فرآوردههای تولیدی یا وارداتی بپردازد.