آحاد جامعه با توجه به جایگاه اجتماعی خود در موقعیتهای اجتماعی و صنفی مختلفی به ایفای نقش در جامعه می پردازند . وکلا نیز از این موضوع مستثنی نیستند موقعیت اجتماعی یک وکیل مانند قاضی به عنوان شان و منزلت تعیین شده ولی به دلیل خدماتی که وکیل به جامعه ارائه می نماید یک بعد حرفهای و صنفی نیز برای آن در نظر گرفته میشود. نهاد وکالت با حفظ استقلال در کنار قاضی با هدف اجرای عدالت از جایگاه اجتماعی حساسی برخوردار است این موقعیت حساس و اساسی که می تواند نظم را در جامعه گسترش و از ناامنی جلوگیری نماید چندی است که مورد تعرض و ناملایماتی از افراد جامعه قرار میگیرد ریشههای این ناملایمات راباید در درون نهادهای دستاندرکار اجرای عدالت جستجو کرد.
اول : نقش رفتار و اخلاق حرفهای وکلا
رفتار حرفهای وکلا تأثیر مستقیم در تبیین و ارتقای جایگاه وکلا در جامعه دارد. تکلیف وکیل ، دفاع از حقوق موکل در چهارچوب مقررات و قوانین است و چنانچه در این محدوده فعالیت ننماید مرتکب کوتاهی در انجام وظیفه و تکلیف قانونی و شاید تخلف انتظامی شود از طرفی اصرار بر انجام رفتار و اعمال زاید و خارج از وظیفه و تکلیف قانونی ممکن است منتهی به تلقی شدن امر به خصومت شخصی شود که در اینصورت نمیتوان توقع رعایت جایگاه عدل و انصاف را از وکیل داشت . از این رو رعایت اخلاق حرفه ای در برخورد با اصحاب دعوی و دیگران میتواند از رفتارهای نا صواب شخصی و انتقام جویانه دیگران علیه وکلا جلوگیری نماید . بیان حقیقت و دفاع از حق با الفاظ و رفتار نشات گرفته از رافت اسلامی با الگوی علمای اخلاق می تواند تاثیر بسزایی در رفتار دیگران نسبت به وکیل در جامعه داشته و میتواند به تثبیت جایگاه و شان واقعی وکلا منتهی شود.
دوم :نقش دست اندرکاران اجرای عدالت و حل و فصل اختلافات در جامعه
قاضی ، وکیل و کارشناسان رسمی دادگستری از جمله کسانی هستند که به ایفای نقش مستقیم در اجرای عدالت می پردازند . عدم رعایت اخلاق حرفه ای توسط اعضای این مجموعه که معمولا ناشی از اختلافات علمی و اختلاف نظر حقوقی می باشد اثر سریع و مستقیمی در جامعه خواهد داشت که با شکسته شدن این " حرمت امنیتی " حریم و موقعیت اجتماعی وکیل شکسته شده و به راحتی مورد هجمه و انتقادات بعدی غیرمنصفانه و غرض ورزانه عوام و خواص قرار خواهد گرفت. همه اعضای مجموعه دست اندرکار حوزه اجرای عدالت زنجیروار به هم متصل هستند لذارعایت اخلاق حرفهای همه اعضا با یکدیگر می تواندبه بقیه افراد جامعه و طرفین پروندهها حس احترام و نوع دوستی را القا نماید با علم به اینکه رعایت حریم و حرمت هر جایگاهی با متولیان آن است میتوان نتیجه گرفت چنانچه بیحرمتی و هر گونه جسارتی از ایفا کنندگان نقش اجرای عدالت به دیگری وارد شودبه گونه ای که به شان و منزلت هر یک از اضلاع این مثلث خدشه ای وارد شود شیرینی اجرای عدالت را کامل نمی توان چشید. قتل خشونت و بی حرمتی علیه یک وکیل موضوع تازه و جدیدی در اجتماع نبوده و نیست تقویت و ارتقای اخلاق حرفه ای وکالت و اقدامات لازم برای مقابله و پیشگیری از تعرض ناقضان حریم وکیل وظیفه ذاتی متولیان نهاد وکالت بوده که به دلیل مشغله های کم اهمیت و پرداختن به اختلافات درون خانوادگی و تخریب درونی ازانجام اقدامات لازم جهت تقویت شان و جایگاه وکالت غافل شده و با مقابله با اعضای دیگر این مجموعه به جای همکاری و همدلی زمینه تنزل شان و جایگاه وکالت در اجتماع را فراهم آورده و زمینه سازافزایش خشونت و دیدگاههای بعضاً غیرمنصفانه علیه این نهاد بزرگ مدنی گردیده اند. به نظر میرسد سیاستهای جدید دستگاه قضا برای تحول حقوقی و افزایش رضایتمندی افراد جامعه با ارتقاء جایگاه و شأن اعضای این مجموعه در دست اقدام است ورود و الزام اعضای مرتبط به انجام تکالیف قانونی حکایت از دیدگاه بلند ، ظریف و مدبرانه دستگاه قضا برای رسیدن به این هدف را دارد بدیهی است با اجرای این سیاستها توسط دستگاه قضایی میتوان به اینده بدون خشونت در نهاد وکالت امیدوار بود
نویسنده: هوشنگ مقبولی
وکیل دادگستری عضو کمیسیون حمایت و صیانت از مرکز