اکنون حدود دو سال از ابلاغ معاونت درمان به مراکز درمانی برای توجه بیشتر به موازین شرعی می‌گذرد، اما همچنان در برخی بیمارستان‌ها شاهد گلایه‌های مادران باردار از رعایت نشدن این موضوع هستیم.
«در بخش زنان و زایمان بیمارستان که کسی انتظارش را ندارد، مدام آقایان رفت و آمد می‌کنند. دانشجویانی که در حال گذراندن دوران کارورزی هستند در این بخش حضور دارند که بعضا سبب ناراحتی و معذب بودن مادران می‌شوند.» موضوع حضور تکنسین‌ها و متخصصان آقا در اتاق «زایمان» باعث گلایه بانوان شده است، مخاطبان خبرگزاری فارس در گذشته نیز با ثبت این سوژه درخواست رسیدگی به این مشکل را داشتند و موضوع از مسوولان مختلف پیگیری شد تا در نهایت معاون درمان وقت وزارت بهداشت از تدوین آیین نامه‌ای برای رسیدگی به این موضوع خبر داد و گفت: «براساس آیین نامه اجرایی قانون انطباق امور اداری و فنی موسسات پزشکی با موازین شرع مقدس باید اقدامات تشخیصی، درمان و مراقبتی در موسسات پزشکی با حفظ حق اختیار بیمار براساس موازین شرعی، قانونی و اصول پزشکی توسط کارکنان فنی همجنس بعمل آید مگر در مواردی که به علت ضرورت این امر امکانپذیر نباشد. در معاینات مربوط به زنان و زایمان که در موارد ضروری توسط افراد غیرهمجنس انجام می شود، حضور یکی از محارم بیمار با یک نفر از کارکنان فنی زن الزامی است. تمام موسسات تشخیصی و درمانی کشور براساس مقررات و ضوابط ابلاغ شده ملزم به رعایت این موارد است.» پیگیری موضوع از معاونت درمان وزارت بهداشت باعث شد تا این موضوع به صورت ابلاغیه رسمی به دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی نیز اعلام شود.
قانون چه می‌گوید؟
طبیعی است که رفت و آمد مردان در محیطی که خاص زنان است و با توجه به شرایط ویژه‌ای که برای زایمان پیش می‌آید، علاوه بر درد، رنج دیگری را نیز بر مادران تحمیل کرده و آنان را معذّب می‌کند. در سال ۷۷ به این منظور قانونی به نام «قانون انطباق امور اداری و فنی موسسات پزشکی با موازین شرعی» با قید دو فوریت به تصویب مجلس پنجم رسید و بعد از آن به دولت نیز ابلاغ شد. با وجود بهبود شرایط بعد از تصویب این قانون هنوز با گذشت ۲۰ سال مواردی گزارش می‌شود که بدیهی‌ترین نکات پیرامون حریم شخصی و شرعی بیمار در آن رعایت نمی‌شود. یکی از مادران مراجعه کننده به بیمارستان درخصوص تجربه خود از اتاق زایمان می‌گوید که «حضور پزشک مرد که در اتاق عمل بانوان جایز نیست بماند که متاسفانه نیروی خدماتی مرد در اتاق عمل پرسه می‌زند و زنان بیمار که پوشش مناسبی ندارند هم روی تخت بستری شده است و توانایی پوشیدن لباس مناسب را هم ندارد.»
قانون قانون است، اگر مشکلی هست، مقصر ما هستیم
«معصومه بازرگان» مدیر سابق بیمارستان حضرت زینب (ع) شیراز و از اعضای اصلی تنظیم این قانون و بعد از آن بازرس اجرایی این قانون در استان فارس به عنوان یکی از نمونه‌ترین استان‌های کشور که توانستند این قانون را در این استان بزرگ اجرایی کنند می‌گوید: بر اساس آئین‌نامه قانون انطباق، شاخص‌هایی را برای بیمارستان‌ها مشخص کردیم که بر مبنای آنها بیمارستان‌ها را مورد ارزشیابی قرار بدهیم. در طی بازدید‌هایی که انجام می‌دادیم به این دقت می‌کردیم که ببینیم به چه شکل می‌توانیم به رعایت حقوق شرعی بیماران، به خصوص خانم‌ها نزدیک شویم.
باتوجه به نوع پوششی که برای مریض مشخص کردیم که دیگر عریانی سابق را ندارد، حل این مساله راحت‌تر شد. باید بگویم که تعداد متخصصین بیهوشی خانم واقعا کم است. ما این مساله را این‌طور حل کردیم که متخصص بیهوشی همراه با یک کارشناس بیهوشی در اتاق عمل حضور پیدا می‌کند. دستورات را به کارشناس بیهوشی خانم می‌دهد و کارشناس آنها را اجرا می‌کند. البته در شیراز بیمارستانی به نام حضرت زینب (س) داریم که کاملا زنانه است و اصلا متخصص بیهوشی آقا آنجا نداریم. خانم دکتر تاکید می‌کند که قانون قانون است. اگر مشکلی هست، مقصر ما هستیم که درست اجرایی‌اش نکردیم. به طور مثال باید اورژانس‌ها را طوری مدیریت کنیم که حریم شخصی بیمار در آنجا هم حفظ شود.
آیا حضور دانشجوهای آقا در اتاق زایمان ضروری است؟
با ثبت مجدد این سوژه پرمخاطب اینبار به سراغ «سید علی انجو» دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت رفتیم تا درباره آخرین وضعیت اجرای این قانون سوال کنیم، وی معتقد است یکی از دلایل حضور آقایان در هنگام عمل زایمان، آموزش پزشکی است. دانشجوهای رشته پزشکی باید برای طی کردن دوره آموزشی خود در اتاق عمل حضور داشته باشند و آموزش ببیند. این هم شامل دانشجوهای خانم و هم دانشجوهای آقا می‌شود. برخی‌ها می‌پرسند: «آیا حضور دانشجوهای آقا در اتاق زایمان ضروری است؟» در پاسخ به این پرسش باید بگویم: «بله. حضور این دانشجوها در اتاق زایمان ضرورت آموزشی دارد.» زیرا رشته زنان و زایمان یکی از چهار رشته اصلی در آموزش‌های بالینی است. اطفال، داخلی، جراحی و زنان و زایمان چهار رشته اصلی در آموزش پزشکی هستند که هر فارغ‌التحصیلان این حوزه باید در آنها به اندازه قابل توجهی دانش و مهارت کسب کرده باشد، تا پزشک خوبی شود.
به عنوان مثال اگر یک خانمی در تصادف بخشی از ستون‌های فلزی ماشین در شکمش فرو رفته و به رحم، مثانه، روده‌ها و ستون فقراتش آسیب زده باشد، پزشک جراح او باید از رشته‌های مغز و اعصاب برای درمان ستون فقرات، جراحی برای درمان روده‌ها، رشته زنان برای درمان پارگی رحم و کلیه و مجاری ادراری برای درمان مثانه سردربیاورد. در غیر اینصورت نمی‌تواند بیمار را
معالجه کند.
بیمار حق دارد تعیین کند که چه کسی بالای سرش باشد
«انجو» اما در ادامه تاکید می‌کند که «بیمار حق دارد تعیین کند که چه کسی بالای سرش باشد یا نباشد. زیرا این حریم خصوصی بدنی و معاشرتی بیمار است. حریم خصوصی بیمار دسته بندی‌های مختلفی از جمله حریم خصوصی فیزیکی- پیرامونی، فیزیکی- بدنی، اطلاعاتی و معاشرتی دارد؛ که در حوزه حریم خصوصی فیزیکیِ پیرامونی و بدنی بیمار حق دارد که بگوید: «این فرد بدن من را ببیند یا نبیند.» به علاوه مراعات قواعد دینی و ارزش‌های مذهبی بیماران از نظر اخلاق پزشکی وظیفه حرفه‌ای کارکنان سلامت اعم از پزشک، پرستار و سایر همکاران است. رعایت این موضوع حق بیمار، تکلیف و وظیفه وزارت بهداشت است. زیرا باید بتواند بدون تعطیل شدن آموزش پزشکی، برای کسانی که نمی‌خواهند حریم خصوصی‌شان مخدوش شود، این امکان را فراهم کند تا بدون آنکه فرد مجبور باشد تعرفه اضافی پرداخت و یا از کیفیت خدمات درمانی کاسته شود، انتخاب کند که چه کسی بالای سر او باشد.»
اُفت متقاضی در برخی از رشته‌های دانشگاهی
یکی از معضلات جدی که بانوان در اتاق عمل با آن مواجه هستند موضوع حضور متخصصان بیهوشی آقا در اتاق زایمان است، دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت در این خصوص توضیح می‌دهد «گاهی در برخی از مناطق دانش‌آموخته بیهوشی خانم نداریم. در حالی که در بیمارستان‌هایی که متخصص بیهوشی‌شان آقاست، باید از یک متخصص بیهوشی خانم هم استفاده شود اما برای اجرای این طرح مشکلاتی وجود دارد. این مسئله که برای اتاق زایمان از متخصص بیهوشی خانم استفاده شود، اولویت وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است و به آن توجه می‌کنند.
دادستان کل: ممنوعیت حضور کادر درمانی مرد برای زنان در بیمارستان‌ها ابلاغ و اجرا شود
شهریور ماه امسال نیز، معاون حقوق عامه دادستان کل کشور در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بر لزوم تهیه دستور‌العمل‌های مربوط به ممنوعیت حضور پزشکان مرد در بخش‌های درمانی زنان تاکید کرد. در نامه غلام عباس ترکی معاون حقوق عامه دادستان کل کشور خطاب به وزیر بهداشت آمده است: همانگونه که مستحضرید در حال حاضر برخی از آقایان در برخی از مراکز درمانی در به عنوان کادر تخصصی یا غیر تخصصی (اعم از پزشک متخصص یا دستیار و کارورز، پرستار، تکنیسین، خدمه) در بخش‌های مرتبط با امور زنان و زایمان مشغول به کار هستند.
این موضوع، علاوه بر مغایرت با موازین شرع و اخلاق، مشکلات و سختی‌هایی را برای بانوان محترم و خانواده‌های آنان به وجود آورده و در مواردی به ورود آسیب‌های روحی و روانی منجر شده است. اگرچه تعداد قابل توجهی از مراکز درمانی و بیمارستانی در شهرهای مختلف کشور، با حضور بانوان به عنوان کادر درمانی خدمات کاملی را برای بانوان فراهم می‌کنند.
بر این اساس و با عنایت به احکام و ارزش‌های مسلم دینی و مولفه‌های اخلاقی حاکم بر فرهنگ و هویت ایرانی - اسلامی و با توجه به لزوم رعایت هنجارهای اجتماعی و خانوادگی در جامعه و در اجرای ماده ۲۹۰ «قانون آیین دادرسی کیفری» و تکالیف نظارتی و قانونی دادستانی کل کشور در امر صیانت از حقوق عامه و به منظور حفظ حرمت و حریم خصوصی بانوان محترم کشور و صیانت از حقوق شهروندی، دستور فرمایید معاونت‌های ذیربط در آن وزارتخانه، متناسب با تعداد و توزیع جغرافیایی جمعیت بانوان در سطح استان ها، برنامه ریزی لازم به منظور تامین و تخصیص کادر درمانی زن، اعم از پزشک متخصص زنان و بیهوشی، پرستار، تکنیسین اتاق عمل و... جهت حضور در مراکز درمانی در سراسر کشور را در دستور کار قرار دهند.
به گزارش فارس، اکنون حدود دو سال از ابلاغ معاونت درمان به مراکز درمانی برای توجه بیشتر به موازین شرعی می‌گذرد، اما همچنان در برخی بیمارستان‌ها شاهد گلایه‌های مادران باردار از عدم رعایت این موضوع هستیم. از آنجا که برخی بیمارستان‌ها به این موضوع توجه داشته‌اند و با ایجاد پروتکل‌هایی سعی کردند حریم شخصی بیمار را حفظ کنند، به نظر می‌رسد سایر مراکز درمانی نیز بتوانند با رعایت و تدوین دستورالعمل‌ها شرایط بهتری را برای مادران باردار فراهم کنند.
همچنین از آنجا که رعایت حقوق متقابل کادر درمان و بیمار باید مد نظر طرفین باشد، در صورتی که بیمار با رعایت اخلاق درخواست حضور متخصص همجنس را بر بالین خود مطرح کند و با مخالفت کادر درمان مواجه شود می‌تواند شکایت خود را از طریق سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت ثبت کرده یا از افراد متخلف به صورت حضوری در معاونت درمان دانشگاه و نظام پزشکی شهر شکایت کند.
«در بخش زنان و زایمان بیمارستان که کسی انتظارش را ندارد، مدام آقایان رفت و آمد می‌کنند. دانشجویانی که در حال گذراندن دوران کارورزی هستند در این بخش حضور دارند که بعضا سبب ناراحتی و معذب بودن مادران می‌شوند.» موضوع حضور تکنسین‌ها و متخصصان آقا در اتاق «زایمان» باعث گلایه بانوان شده است، مخاطبان خبرگزاری فارس در گذشته نیز با ثبت این سوژه درخواست رسیدگی به این مشکل را داشتند و موضوع از مسوولان مختلف پیگیری شد تا در نهایت معاون درمان وقت وزارت بهداشت از تدوین آیین نامه‌ای برای رسیدگی به این موضوع خبر داد و گفت: «براساس آیین نامه اجرایی قانون انطباق امور اداری و فنی موسسات پزشکی با موازین شرع مقدس باید اقدامات تشخیصی، درمان و مراقبتی در موسسات پزشکی با حفظ حق اختیار بیمار براساس موازین شرعی، قانونی و اصول پزشکی توسط کارکنان فنی همجنس بعمل آید مگر در مواردی که به علت ضرورت این امر امکانپذیر نباشد. در معاینات مربوط به زنان و زایمان که در موارد ضروری توسط افراد غیرهمجنس انجام می شود، حضور یکی از محارم بیمار با یک نفر از کارکنان فنی زن الزامی است. تمام موسسات تشخیصی و درمانی کشور براساس مقررات و ضوابط ابلاغ شده ملزم به رعایت این موارد است.» پیگیری موضوع از معاونت درمان وزارت بهداشت باعث شد تا این موضوع به صورت ابلاغیه رسمی به دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی نیز اعلام شود.
قانون چه می‌گوید؟
طبیعی است که رفت و آمد مردان در محیطی که خاص زنان است و با توجه به شرایط ویژه‌ای که برای زایمان پیش می‌آید، علاوه بر درد، رنج دیگری را نیز بر مادران تحمیل کرده و آنان را معذّب می‌کند. در سال ۷۷ به این منظور قانونی به نام «قانون انطباق امور اداری و فنی موسسات پزشکی با موازین شرعی» با قید دو فوریت به تصویب مجلس پنجم رسید و بعد از آن به دولت نیز ابلاغ شد. با وجود بهبود شرایط بعد از تصویب این قانون هنوز با گذشت ۲۰ سال مواردی گزارش می‌شود که بدیهی‌ترین نکات پیرامون حریم شخصی و شرعی بیمار در آن رعایت نمی‌شود. یکی از مادران مراجعه کننده به بیمارستان درخصوص تجربه خود از اتاق زایمان می‌گوید که «حضور پزشک مرد که در اتاق عمل بانوان جایز نیست بماند که متاسفانه نیروی خدماتی مرد در اتاق عمل پرسه می‌زند و زنان بیمار که پوشش مناسبی ندارند هم روی تخت بستری شده است و توانایی پوشیدن لباس مناسب را هم ندارد.»
قانون قانون است، اگر مشکلی هست، مقصر ما هستیم
«معصومه بازرگان» مدیر سابق بیمارستان حضرت زینب (ع) شیراز و از اعضای اصلی تنظیم این قانون و بعد از آن بازرس اجرایی این قانون در استان فارس به عنوان یکی از نمونه‌ترین استان‌های کشور که توانستند این قانون را در این استان بزرگ اجرایی کنند می‌گوید: بر اساس آئین‌نامه قانون انطباق، شاخص‌هایی را برای بیمارستان‌ها مشخص کردیم که بر مبنای آنها بیمارستان‌ها را مورد ارزشیابی قرار بدهیم. در طی بازدید‌هایی که انجام می‌دادیم به این دقت می‌کردیم که ببینیم به چه شکل می‌توانیم به رعایت حقوق شرعی بیماران، به خصوص خانم‌ها نزدیک شویم.
باتوجه به نوع پوششی که برای مریض مشخص کردیم که دیگر عریانی سابق را ندارد، حل این مساله راحت‌تر شد. باید بگویم که تعداد متخصصین بیهوشی خانم واقعا کم است. ما این مساله را این‌طور حل کردیم که متخصص بیهوشی همراه با یک کارشناس بیهوشی در اتاق عمل حضور پیدا می‌کند. دستورات را به کارشناس بیهوشی خانم می‌دهد و کارشناس آنها را اجرا می‌کند. البته در شیراز بیمارستانی به نام حضرت زینب (س) داریم که کاملا زنانه است و اصلا متخصص بیهوشی آقا آنجا نداریم. خانم دکتر تاکید می‌کند که قانون قانون است. اگر مشکلی هست، مقصر ما هستیم که درست اجرایی‌اش نکردیم. به طور مثال باید اورژانس‌ها را طوری مدیریت کنیم که حریم شخصی بیمار در آنجا هم حفظ شود.
آیا حضور دانشجوهای آقا در اتاق زایمان ضروری است؟
با ثبت مجدد این سوژه پرمخاطب اینبار به سراغ «سید علی انجو» دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت رفتیم تا درباره آخرین وضعیت اجرای این قانون سوال کنیم، وی معتقد است یکی از دلایل حضور آقایان در هنگام عمل زایمان، آموزش پزشکی است. دانشجوهای رشته پزشکی باید برای طی کردن دوره آموزشی خود در اتاق عمل حضور داشته باشند و آموزش ببیند. این هم شامل دانشجوهای خانم و هم دانشجوهای آقا می‌شود. برخی‌ها می‌پرسند: «آیا حضور دانشجوهای آقا در اتاق زایمان ضروری است؟» در پاسخ به این پرسش باید بگویم: «بله. حضور این دانشجوها در اتاق زایمان ضرورت آموزشی دارد.» زیرا رشته زنان و زایمان یکی از چهار رشته اصلی در آموزش‌های بالینی است. اطفال، داخلی، جراحی و زنان و زایمان چهار رشته اصلی در آموزش پزشکی هستند که هر فارغ‌التحصیلان این حوزه باید در آنها به اندازه قابل توجهی دانش و مهارت کسب کرده باشد، تا پزشک خوبی شود.
به عنوان مثال اگر یک خانمی در تصادف بخشی از ستون‌های فلزی ماشین در شکمش فرو رفته و به رحم، مثانه، روده‌ها و ستون فقراتش آسیب زده باشد، پزشک جراح او باید از رشته‌های مغز و اعصاب برای درمان ستون فقرات، جراحی برای درمان روده‌ها، رشته زنان برای درمان پارگی رحم و کلیه و مجاری ادراری برای درمان مثانه سردربیاورد. در غیر اینصورت نمی‌تواند بیمار را
معالجه کند.
بیمار حق دارد تعیین کند که چه کسی بالای سرش باشد
«انجو» اما در ادامه تاکید می‌کند که «بیمار حق دارد تعیین کند که چه کسی بالای سرش باشد یا نباشد. زیرا این حریم خصوصی بدنی و معاشرتی بیمار است. حریم خصوصی بیمار دسته بندی‌های مختلفی از جمله حریم خصوصی فیزیکی- پیرامونی، فیزیکی- بدنی، اطلاعاتی و معاشرتی دارد؛ که در حوزه حریم خصوصی فیزیکیِ پیرامونی و بدنی بیمار حق دارد که بگوید: «این فرد بدن من را ببیند یا نبیند.» به علاوه مراعات قواعد دینی و ارزش‌های مذهبی بیماران از نظر اخلاق پزشکی وظیفه حرفه‌ای کارکنان سلامت اعم از پزشک، پرستار و سایر همکاران است. رعایت این موضوع حق بیمار، تکلیف و وظیفه وزارت بهداشت است. زیرا باید بتواند بدون تعطیل شدن آموزش پزشکی، برای کسانی که نمی‌خواهند حریم خصوصی‌شان مخدوش شود، این امکان را فراهم کند تا بدون آنکه فرد مجبور باشد تعرفه اضافی پرداخت و یا از کیفیت خدمات درمانی کاسته شود، انتخاب کند که چه کسی بالای سر او باشد.»
اُفت متقاضی در برخی از رشته‌های دانشگاهی
یکی از معضلات جدی که بانوان در اتاق عمل با آن مواجه هستند موضوع حضور متخصصان بیهوشی آقا در اتاق زایمان است، دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت در این خصوص توضیح می‌دهد «گاهی در برخی از مناطق دانش‌آموخته بیهوشی خانم نداریم. در حالی که در بیمارستان‌هایی که متخصص بیهوشی‌شان آقاست، باید از یک متخصص بیهوشی خانم هم استفاده شود اما برای اجرای این طرح مشکلاتی وجود دارد. این مسئله که برای اتاق زایمان از متخصص بیهوشی خانم استفاده شود، اولویت وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است و به آن توجه می‌کنند.
دادستان کل: ممنوعیت حضور کادر درمانی مرد برای زنان در بیمارستان‌ها ابلاغ و اجرا شود
شهریور ماه امسال نیز، معاون حقوق عامه دادستان کل کشور در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بر لزوم تهیه دستور‌العمل‌های مربوط به ممنوعیت حضور پزشکان مرد در بخش‌های درمانی زنان تاکید کرد. در نامه غلام عباس ترکی معاون حقوق عامه دادستان کل کشور خطاب به وزیر بهداشت آمده است: همانگونه که مستحضرید در حال حاضر برخی از آقایان در برخی از مراکز درمانی در به عنوان کادر تخصصی یا غیر تخصصی (اعم از پزشک متخصص یا دستیار و کارورز، پرستار، تکنیسین، خدمه) در بخش‌های مرتبط با امور زنان و زایمان مشغول به کار هستند.
این موضوع، علاوه بر مغایرت با موازین شرع و اخلاق، مشکلات و سختی‌هایی را برای بانوان محترم و خانواده‌های آنان به وجود آورده و در مواردی به ورود آسیب‌های روحی و روانی منجر شده است. اگرچه تعداد قابل توجهی از مراکز درمانی و بیمارستانی در شهرهای مختلف کشور، با حضور بانوان به عنوان کادر درمانی خدمات کاملی را برای بانوان فراهم می‌کنند.
بر این اساس و با عنایت به احکام و ارزش‌های مسلم دینی و مولفه‌های اخلاقی حاکم بر فرهنگ و هویت ایرانی - اسلامی و با توجه به لزوم رعایت هنجارهای اجتماعی و خانوادگی در جامعه و در اجرای ماده ۲۹۰ «قانون آیین دادرسی کیفری» و تکالیف نظارتی و قانونی دادستانی کل کشور در امر صیانت از حقوق عامه و به منظور حفظ حرمت و حریم خصوصی بانوان محترم کشور و صیانت از حقوق شهروندی، دستور فرمایید معاونت‌های ذیربط در آن وزارتخانه، متناسب با تعداد و توزیع جغرافیایی جمعیت بانوان در سطح استان ها، برنامه ریزی لازم به منظور تامین و تخصیص کادر درمانی زن، اعم از پزشک متخصص زنان و بیهوشی، پرستار، تکنیسین اتاق عمل و... جهت حضور در مراکز درمانی در سراسر کشور را در دستور کار قرار دهند.
به گزارش فارس، اکنون حدود دو سال از ابلاغ معاونت درمان به مراکز درمانی برای توجه بیشتر به موازین شرعی می‌گذرد، اما همچنان در برخی بیمارستان‌ها شاهد گلایه‌های مادران باردار از عدم رعایت این موضوع هستیم. از آنجا که برخی بیمارستان‌ها به این موضوع توجه داشته‌اند و با ایجاد پروتکل‌هایی سعی کردند حریم شخصی بیمار را حفظ کنند، به نظر می‌رسد سایر مراکز درمانی نیز بتوانند با رعایت و تدوین دستورالعمل‌ها شرایط بهتری را برای مادران باردار فراهم کنند.
همچنین از آنجا که رعایت حقوق متقابل کادر درمان و بیمار باید مد نظر طرفین باشد، در صورتی که بیمار با رعایت اخلاق درخواست حضور متخصص همجنس را بر بالین خود مطرح کند و با مخالفت کادر درمان مواجه شود می‌تواند شکایت خود را از طریق سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت ثبت کرده یا از افراد متخلف به صورت حضوری در معاونت درمان دانشگاه و نظام پزشکی شهر شکایت کند.
