کافیست کمی تصاویر حوادث رخ داده در چهارشنبه آخر سال را در سالهای گذشته ورق بزنی، تصاویر به قدری دردناک است که نمیتوانی آنها را در حد مرور کردن هم تماشا کنی، هر ساله هزاران بار این تصاویر در رسانههای کشور برای مردم مرور میشود و باز....انگار برخیها تا خودشان تجربه نکنند باور نمیکنند که ممکن است این اتفاق برایشان رخ دهد، اما امسال عزمی به پا شده عزمی به حرمت خون شهدای پلاسکو که شاید بتوان مانعی برای این حوادث ایجاد کرد.
اما نکته مهم، توجه به این است که قربانیان حوادث چهارشنبه آخر سال تنها افرادی نیستند که با مواد محترقه و خطرناک سروکار دارند بلکه شهروندانی که ناظر حوادث خطرناک چهارشنبه آخر سال بودند نیز در موارد متعددی دچار مرگ، مصدومیت، قطع عضو و نابینایی شدهاند. بنابر آمار اعلام شده از سوی مسئولان در حوادث آخرین چهارشنبه سال ۹۴ سه نفر، سال ۹۳ سه نفر، سال ۹۲، ۹ نفر و سال ۹۱ نوزده نفر جان خود را از دست دادند و چند صد نفر نیز طی این سالها دچار مصدومیت شدند، مصدومینی که بین آنها دهها نفر دچار قطع عضو شدند یا بینایی خود را از دست دادند.
با وجود اینکه آمارها سال به سال نشان ازکاهش جانباختگان و مصدومان حوادث چهارشنبه آخر سال است اما با این حال همچنان شاهد حوادث تلخ و مرگبار در روزهای منتهی به آخر سال و در چهارشنبه آخر سال هستیم و متأسفانه امسال آمار قربانیان این حوادث رو به افزایش است. شامگاه هفتم اسفند همین امسال هم در نخستین حادثه مرگبار، دو جوان حین ساختن مواد محترقه در شهر سقز جان خود را از دست دادند. در حادثه مرگبار دیگری که شامگاه ۲۰ اسفندماه جاری در محله شهریار اردبیل به وقوع پیوست، هفت نفر جان خود را از دست دادند و چهار نفر نیز دچار مصدومیت شدند؛ بیاحتیاطی، تهیه و تولید مواد محترقه دستساز سبب انفجار در یک منزل مسکونی علت اولیه این حادثه اعلام شد.
قربانیان حوادث چهارشنبه آخر سال تنها افرادی نیستند که با مواد محترقه و خطرناک سروکار دارند بلکه شهروندانی که ناظر حوادث خطرناک چهارشنبه آخر سال بودند نیز در موارد متعددی دچار مصدومیت، قطع عضو شده یا بینایی خود را از دست دادهاند، سال گذشته یک مرد چهل و پنج ساله در رباطکریم بر اثر صدای انفجار مواد محترقه دچار ایست قلبی شدو جان باخت.
مدیر اجرایی صنف رنگفروشان تهران با اشاره به خطرات ادغام مواد محترقه و اکلیل و سرنج میگوید: استفاده از این مواد به هیچ عنوان توصیه نمیشود، در موارد بسیاری افراد هنگام ادغام این دو ماده بهدلیل شرایط نامناسب محیط و عدم اطلاع از واکنشهای شیمیایی دچار حادثه میشوند، برخی گمان میکنند فقط این مواد بههنگام عمل کردن و پس از پرتاب دچار جرقه و انفجار میشوند در صورتی که ممکن است هنگام فعل و انفعالات این دو ماده جرقه، انفجار و اشتعال به وجود بیاید، این مواد از مقدار کم تا زیاد آنها میتواند خطرآفرین باشد.
اما نکته قابل تامل این است که متاسفانه مراسمی که در حال حاضر در آخرین چهارشنبه سال و با عنوان جشن «چهارشنبهسوری» برگزار میشود، تفاوت قابل توجهی با مراسم سنتی و اصیل خود دارد. برخی از مراسمهایی که در حال حاضر در قالب و طرحی جدید برگزار میشوند، در گذشته به صورتی متفاوت برگزار شده است.
اسماعیل آذر پژوهشگر ادبیات گفت: آیین آتشافروزی یک رسم قدیمی است که در زمان ایرانیان باستان برگزار میشد. ایرانیان باستان حدود یک هفته مانده به سال جدید، بر پشت بام خانه خود آتش روشن میکردند و بر این باور بودند که ارواح درگذشتگان آنها در واپسین روزهای سال به پشت بام خانههایشان میآیند. بر همین اساس آتشی را در آنجا به پا میکردند تا فروهرها راه خود را گم نکنند. از سوی دیگر، از برافروختن آتش به عنوان نمادی برای مژده دادن رسیدن گرما و پایان یافتن سرما استفاده میکردند و بطور همزمان خانههای خود را پاک و پاکیزه میکردند و به عبارتی کاری شبیه خانه تکانی امروزی را انجام میدادند.
اجرای بعضی از آیینهای سنتی، گاهی با خرافات و خرافهگرایی در میان افراد همراه میشود و در این میان آیین آتشافروزی نیز از فلسفه خرافات به دور نمانده است.
به گفته آذر؛ برخی از اعراب براساس یک باور خرافی، در گذشته معتقد بودند که یوم الارباع (چهارشنبه) نحس است و نحوست آن با روشن کردن آتش خنثی میشود. به همین دلیل به شادی و پایکوبی میپرداختند تا در آن روز اتفاق شومی رخ ندهد.
در جریان استفاده برخی از نوجوانان و جوانان از مواد محترقه در چهارشنبه آخر سال، آرامش شهروندان در اثر آلودگیهای صوتی و پیامدهای استفاده از مواد آتشزای پرخطر سلب میشود؛ همچنین اثر مخرب مواد مذکور بر محیط زیست آسیبهای بسیاری را متوجه طبیعت و فضای محیط زیست میکند.
این پژوهشگر ادبیات گفت: در فرهنگ غنی و آداب و رسوم ما ایرانیان، کاری که ناراحتی و آزار دیگران را به دنبال داشته باشد، وجود نداشته است.
وی افزود: در واقع اموری که منجر به رنجور شدن عدهای شود، در نگاه افراد با هر عقیده و بینشی، غیرقابل پذیرش است.
آذر اظهار داشت: وقوع حادثههای چهارشنبه آخر سال که هم سازندگان و هم اطرافیان فرد حادثهآفرین را به رنج و سختی میاندازد، هیچ لطفی نمیتواند داشته باشد. بدون شک صدای مهیب شلیک بمبها و اسلحههای بزرگ در جنگ برای هیچ کسی خوشایند نیست و آلودگی صوتی موادی از قبیل نارنجکهای دستساز و دیگر وسایل منفجره، نیز برای کسی خوشایند نخواهد بود.
این پژوهشگر ادامه داد: در روزگار کهن، آیین و مراسمی بنام «چهارشنبهسوری» و آن هم با شکل و مدل امروز آن وجود نداشته است.
چنین کارهایی علاوه بر سلب آرامش شهروندان، منجر به تلفات جانی و مالی فراوانی میشود که گاهی اوقات قابل جبران نخواهد بود. اتفاقات ناگواری که بر اثر بیاحتیاطی افراد در شب چهارشنبه آخر سال رخ میدهد، جای شیرینی یک شب خوب را، خاطرات تلخ و افسوس و استرس میگیرد.
تفاوت آیین سنتی آتشافروزی در فرهنگ ما ایرانیان و مراسمی که در حال حاضر، در چهارشنبه آخر سال به اجرا در میآید، بیانگر ایجاد فاصله و شکاف میان این دو مراسم است. چنین شبی را میتوان به شیوه همان رسم اصلی برگزار کرد. آتشی برای مژده دادن پایان سرمای زمستان روشن کرد و به شادی در کنار سایر اعضای خانواده پرداخت. خوردن آجیلی که در برخی از شهرهای کشور مرسوم است هم خالی از لطف نیست.
اما امسال دانشآموزان دبیرستانی با اجرای یک ایده نو و خیرخواهانه، بجای ترقه، برای کودکان معلول نیازمند ویلچر خریدند.
نویدی مسئول روابط عمومی این مرکز خیریه گفت: عدهای از دانشآموزان دبیرستانی در شهر مشهد، مبلغی را که برای خرید مواد محترقه و وسایل آتشزا در نظر گرفته بودند، به یکی از خیریههای شهر مشهد اختصاص دادند. وی افزود: این مرکز خیریه که از افراد معلول و ناتوان جسمی و ذهنی نگهداری میکند، مبلغ اهدایی دانشآموزان را صرف خرید ویلچر برای دو تن از کودکانی که مددجوی این مرکز به شمار میروند، کرد.
مسئول روابط عمومی این مرکز خیریه اظهار داشت: به بهانه چهارشنبه آخر سال، مراسم یادبودی برای شهدای آتشنشان حادثه پلاسکو و با حضور دانشآموزان و همچنین تعدادی از آتشنشانان شهر مشهد برگزار خواهیم کرد.
نویدی ادامه داد: این مراسم یادبود با مشارکت دانشآموزان دبیرستانی ۱۰ مدرسه در شهر مشهد برگزار میشود و در پایان مراسم طوماری مبنی بر برگزاری مراسم چهارشنبه پایان سال بدون استفاده از مواد محترقه به امضای دانشآموزان میرسد.
اجرای چنین طرحی از یکسو باعث فرهنگسازی در میان نسل نوجوان و جوان و یادآوری آیینهای سنتی و ملی میشود و از طرف دیگر دانشآموزان، تشویق به مشارکت در امور خیر و نیکوکاری میشوند. شیوه متفاوت و عجیب و غریب مراسم چهارشنبه آخر سال، با وجود تذکرات و هشدارهای فراوان عوامل اورژانس و آتشنشانی حوادث تلخ و ناگوار بسیاری را رقم زده است.
با توجه به شهادت آتشنشانان در حادثه پلاسکو، امید میرود عده قلیلی که از حوادث تلخ چهارشنبه آخر سال در سالهای گذشته عبرت نگرفتهاند، بهحرمت شهدای آتشنشان و برای پاسداشت مقام آنها، با تحریم خرید و استفاده از مواد محترقه و خطرناک، چهارشنبه بدون حادثهای را برای جامعه بسازند.
سوشیانت آسمانی