سیدسعید موسوی*:
تحولات جهانی در زمینه صنعت لوازم خانگی در چند دهه اخیر شگفت آور بوده است.
تبدیل سریع صنایع بزرگ و سخت افزاری به صنایع نرم افزاری شکیل و لوکس، تولیدکنندگان محصولات لوازم خانگی کشورمان را در مواجهه با چالش های جدیدی در دنیای دیجیتالی امروز قرار داده است.
شرکتهاي پيشرو دنيا ، با آگاهي و تسلط نسبي به بازار مورد نظر ، براي موفقيت هاي مستمر برنامه ريزي مي کنند. زمان ، زمان برنامه ريزي، توليد و ... براساس اطلاعات و ويژگيهاي بازار است. با تقسيم بندي درست و منطقي بازار هدف محصول و شناخت کافي از هريک از اجزاي بازار هدف و تحولات آن مي توان به آينده برنامه ريزي ها و اقدامات اميدوار بود.
دربين انبوه ضروريات زندگي ، لوازم خانگي به لحاظ گستردگي و ضرورت استفاده از آنها توسط اقشار اجتماعي از اهميت و حساسيت خاصي برخوردار بوده است. صنعت لوازم خانگي يكي از مهمترين صنايع فعال در عرصه اقتصاد جهان بشمار مي رود و عمدتاً ركود و رونق آن توأم با ركود و رونق اقتصاد كشورهاست.
اهميت صنعت لوازم خانگي عمدتاً از آنجا ناشي مي شود كه اين صنعت با صنايع بسيار زيادي در ارتباط است.
صنعت لوازم خانگی با سابقه بیش از 50 سال فعالیت در ایران باکثرت و تنوع تولید در حوزه نیازها و ضروریات خانگی، موردنیاز تمامی اقشار جامعه است. از سوی دیگر نرخ بالای جمعیت جوان کشور و آغاز زندگی مشترک آنان و به تبع آن نیاز این قشر وسیع به خرید و استفاده از لوازم خانگی مبین اهمیت بازار لوازم خانگی ایرانی در آینده نزدیک می باشد. در واقع این صنعت، تامین نیاز خانوارها را برای استفاده از امکانات مدرن و مطمئن در زندگی در فهرست مسئولیت های خود دارد.
حيات اين صنعت و گسترش آن با توجه به جنبه هاي اقتصادي گسترده آن از قبيل اشتغال و ايجاد ارزش افزوده مي تواند براي هر كشوري از جمله مهمترين اهداف باشد. ليكن حيات و بقاء اين صنعت تا حدود زيادي با وضعيت بازار داخلي و به عبارت بهتر و فني تر وجود تقاضاي مؤثر در كشور مرتبط مي باشد. از اين جهت بررسي تحولات آن و تلاش براي ارتقائ تكنولوژي و گسترش بازار، يكي از داغترين صحنه هاي رقابت اقتصادي در عرصه داخلي و بين المللي است.
بايد پذيرفت که مشتريان مجبور به وفق دادن خود با محصول شرکت نيستند بلکه اين شرکت و توليد کنندگان هستند که بايستي با خواسته هاي بازار و در نهايت مشتريان وفق دهند.
اين مقاله درصدد است، ضمن شناسايي متغيرهاي اصلي تعيين کننده محدوديتها و موانع موجود بر سر راه پيشرفت و توسعه صنعت لوازم خانگي ايراني و مقايسه آنها، پيشنهاداتي براي ارتقاي توليد كنندگان محصولات با كيفيت و درخور شأن مردم ايران و عدم خودنمايي رقباي خارجي و تحقق فروش بيشتر و سهم بازار بيشتر ، ارائه نمايد.
صنعت لوازم خانگی از چند جهت در نظام اقتصادی کشور دارای اهمیت است. از سویی ، نیاز روز افزون کشور به محصولات این صنعت که رابطه ای مستقيم با افزایش سطح زندگی جامعه و رفاه اجتماعی دارد و از سویی دیگر ، تعداد بسیار زیاد کارکنان آن درکلیه سطوح با احتساب کارخانجات پایین دستی تولید کننده قطعات ، تجهیزات و مواد اولیه مورد مصرف این صنعت، بخش بزرگی از ارزش افزوده ایجاد شده توسط صنعت را در کشور تشکیل می دهد.
بسیاری معتقدند که گستردگی لوازم خانگی و تاثیر آن بر بخش های مختلف زندگی اقتصادی و اجتماعی ، اهمیت آن را در مقایسه با سایر صنایع پس از خودروسازی در مرتبه دوم قرار می دهد .
ولی علیرغم سابقه طولانی و حجم قابل توجه فعالیت های این صنعت در کشور تاکنون برنامه ریزی منسجمی برای رشد و توسعه آن صورت نگرفته است.
صنعت لوازم خانگی با وجود برخورداری از حجم عظیم سرمایه گذاری انجام شده در آن ، اشتغال تعداد بسياری از متخصصین ، کارمندان و کارگران در بخش های مختلف این صنعت در مقایسه با سایر کشورها خصوصاً کشورهای صنعتی از پویایی لازم در زمینه طراحی و تولید محصولات جدید و قابل رقابت در سطح جهانی برخوردار نبوده است.
صنایع خانگی از نظر تنوع محصول و اهمیتی که در رفع نیازهای که در رفع نیاز جامعه دارد در صنایع کشور کم نظیر است. امروزه کارخانجات سازنده وسایل خانگی صنعتی در ایران به ماشین آلات مدرن و خطوط تولید در مقیاس‌های مختلف مجهز هستند که قسمت اعظم نیازهای داخلی کشور را تامین می کنند به طوری که ، در چند سال گذشته مبالغ هنگفت ارزی که صرف وارد کردن این محصولات
می شد ، صرفه جویی می گردد.
با اتخاذ سیاست های جدید اقتصادی و تلاش دولت در جهت افزایش کارآیی کارخانجات در مقایسه با شاخص های جهانی، صنایع لوازم خانگی نیز وارد مسیر جدیدی شده اند. صنعت لوازم خانگی که از صنایع جا افتاده در ایران است که در جریان توسعه اقتصادی سالهای قبل از انقلاب از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است.
این صنعت در ابتدای تأسیس ، فقط با ساخت بخاری و ایجاد واحدهای مونتاژ قطعاتی وارداتی در ایران شکل گرفت و سپس با تکیه بر افزایش قدرت جذب بازارهای داخلی و بهره گیری از سیاست های حمایتی، توسعه و گسترش بیشتری یافت و به تدریج قسمت هایی از قطعات و لوازم مورد نیاز این صنعت در ایران تولید گردید.
" خلاصه مشكلات و موانع و محدوديت‌هاي صنعت لوازم خانگي ايراني "
عرضه كالاهاي مشابه خارجي با كيفيت پايين و قيمت نازل
بي ثباتي قيمت مواد اوليه
كاهش تعرفه هاي واردات كالاهاي خارجي و نبود محدوديت و سياستهاي اثر بخش تعرفه اي بر واردات
عدم تأمين مالي و نا اميدي و بي انگيزگي كاركنان كارخانجات
قوانين سياسي دولت در متن قانون كار
مقررات زيست محيطي كه با آلاينده نشان دادن كارخانجات هدفي جز كسب يك درصد عوارشان را ندارند.
تحريم ها و تهديدات بين المللي
عدم اجبار توليد كنندگان به استاندارد نمودن محصولات و در نتيجه توليد كالاهاي نامرغوب
بالا بودن نرخ تورم اقتصادي
بالا بودن نرخ سود تسهيلات بانكي و كوتاه مدت بودن زمان باز پرداخت
بروكراسي حاكم بر ادارات بويژه بانكها
ضعف قوانين مربوط به كار و تأمين اجتماعي و ماليات
حاكميت اقتصاد دولتي بر كشور
عدم تمركز امور مرتبط با صنعت در نهادهاي خاص و در نتيجه صرف هزينه و زمان زياد براي پاسخگويي به دستگاههاي متعدد
بي توجهي به ارزش نيروي انساني و مديريت ناكارآمد
راه‌هاي توسعه صنعت لوازم خانگي
ايجاد مديريت خصوصی براي بالا بردن توان اجرايي شركتها، چرا كه انگيزه مالكيت سبب رشد و ترقي و خوب اداره شدن شركتها خواهد شد.
كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي به شركتها كه موجب سرمايه گذاريهاي جديد روي توليد براي افزايش كيفيت و كميت كالاشده و بهره وري كارگر نيز رشد خواهد يافت.
اصلاح قوانين مرتبط با توليدات داخل همچون قوانين كار و امور اجتماعي، قوانين تأمين اجتماعي و ديگر قوانين مرتط با توليدات داخل. مثلاً به رغم تصميم و تأكيد دولت مبني بر اجراي اصل چهل و چهارم قانون اساسي و رشد روند خصوصي سازي، متأسفانه ديگر قوانين مرتبط با آن هيچگونه تغييري نكرده و در اجرا شاهد تحول آنچناني در بنگاههاي اقتصادي توليدي نيستيم.
كاهش نرخ حق بيمه بيست و سه درصدي سهم كارفرما در جهت حمايت از توليدات ملي داخلي.
توسعه فرهنگ كارآفريني كه با تحول در سازمانها يا تأسيس شركتها و با افزايش نوآوري ، ارتقاي سطح فناوري، افزايش تعداد ثبت اختراعات وابداعات،توليد دانش فني،ايجاد اشتغال و خلق محصولات و خدمات خلاصه حيات و بقاي كشورها را تضمين مي كنند و موجب افزايش ثروت ملي گردد.
بستر سازي براي جذب سرمايه گذاري داخلي وخارجي
ترويج فرهنگ مصرف كالاهاي توليد داخل با تبليغات صحيح و هدفمند
دخالت دولت در امر اقتصاد و بويژه توليد خاتمه يافته و توليد بطور كامل در اختيار بخش خصوصي قرار گيرد.
ايجاد دستگاههاي نظارتي با با مشاركت كليه سازمانها و انجام تمامي مراحل مرتبط با صنعت در آن بمنظوركاهش زمان و هماهنگي بيشتر دستگاهها
تعريف واقعگرايانه اهداف، تدوين برنامه اجرايي بر اساس نياز و اقتضاي بازار،تدبير پيوسته در جهت ارتقاء كيفي محصولات، بروز رساني دانش فني، نظام مندي خدمات پس از فروش و توسعه گرايي و رقابت پذيري توأم با تقويت قابليت ريسك پذيري
تأكيد بر بالا بودن ارزش نيروي انساني نسبت به ماشين آلات و سرمايه
توجه توليد كنندگان به بخش تحقيق و توسعه
توجه توليد كنندگان به زيباسازی ظاهر محصولات علاوه بر ارتقاي كيفيت آن
معافيت كامل توليد از ماليات
*کارشناس ارشد بازاریابی و فروش
