دومین سفر رئیس‌جمهور دولت سیزدهم برای افتتاح‌ها و کلنگ زنی‌های معروف و سنتی در حالی انجام پذیرفت که استان اصفهان با چالش‌های بسیار مهم‌تری مواجه است و می‌طلبید تا حداقل هر دیداری دوروزه باشد اگرچه این استان در ردیف برخوردارها قرار گرفته اما گویا مسائل اقتصادی اهمیت بالاتری نسبت به معضلات اجتماعی دارد که اگر جز این بود حداقل زمان یک‌روزه برای آن در نظر گرفته نمی‌شد و تا فرصتی هرچند کوتاه نیز به بحران فرونشست‌ها اختصاص می‌یافت! هرچند فولاد، پالایشگاه و سالن اجلاس سران که متولیان آن‌ها هر سه دستی بر این آتش دارند و شاید نقش اول را در سناریوی آلودگی هوا و اسراف در آب و نهایتا فرونشست زمین بازی می‌کنند که امروز ستاره بختشان درخشیده تا حضور رئیس‌جمهور هم در انحصار آن‌ها باشد درحالی‌که بخش اندکی از روز هفتم مهر سال ۱۴۰۲ می‌توانست به این معضل بحرانی شده اختصاص یابد.
همانگونه که غرس درختان یادبود در فضای سبز فولاد مبارکه و بازدید از مرحله پایانی حفر، خاکبرداری و لوله‌گذاری خط انتقال آب از دریای عمان به اصفهان در منطقه کمشچه و بازدید از تأسیسات فولاد و افتتاح فاز اول پروژه نیروگاهی تولید برق این کارخانه و سخنرانی‌های متعدد در واحد تصفیه گازوئیل پالایشگاه اصفهان و مرکز ایمنی و آتش‌نشانی صنعت فولاد و استماع گزارش مدیران عامل فولاد و پالایشگاه نفت و حضور در جمع مهندسان و کارگران خط انتقال آب به اصفهان و افتتاح سالن اجلاس سران به مناسبت برگزاری پنجمین دوره اهدای جوایز جشنواره مصطفی «ص» به انجام رسید، اما کدام‌یک از دقایق این روز شما صرف ملاحظه و رسیدگی به آینده فرونشست‌ها شد و نگران‌کننده‌ترینشان در چند قدمی بازدید از خط لوله‌کشی انتقال آب در منطقه کمشچه یعنی حبیب‌آباد بود که برنامه ریزان می‌توانستند شما را به منطقه مسکن مهر حبیب‌آباد برخوار ببرند تا ایجاد تونل‌های متعدد و ممتد با قطر زیاد را در این کویر مشاهده کنید و یا مطالعات اخیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین را در دشت‌های اصفهان و بخصوص در محدوده میانی «مهیار» در شمال شرقی این کلان‌شهر و در فاصله 22 کیلومتری اصفهان و همچنان امتداد بلوار زینبیه که به اراضی مسکن مهر «طلاب حبیب‌آباد» منتهی می‌شود که حاصل برداشت‌های بی‌رحمانه از آب‌های زیرزمینی و افت شدید آن است را ارائه دهند زیرا مشکل فرونشست اصفهان در حال حاضر از معضلات عمده و اولویت‌های این استان می‌باشد و سرعت پیشروی آن جدی است که بنا به گفته مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان، «بر اساس پایشی که برای هر شکاف و فرونشست صورت می‌گیرد، عمق این شکاف‌ها به نسبت قبل بیشتر شده و به این معنا برداشت بیشتر از آبخوان‌ها و وارد شدن فشار به زمین را به همراه خود دارد.»
اگرچه فرونشست زمین در بیش از ۱۵۰ کشور جهان گزارش شده است اما بااین‌وجود در برخی از کشورها ازجمله ایران، مناطقی وسیع درگیر این پدیده شده و زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌های مختلف در معرض خطرات ناشی از آن قرار دارند. درحالی‌که طبق استانداردهای بین‌المللی مقدار 4 میلیمتر فرونشست زمین در سال به‌عنوان حد بحران شناخته می‌شود. این مقدار در بعضی مکان‌ها چون شهر و استان اصفهان فاجعه‌بار است. بنا به گفته مجتبی بصیری، پژوهشگر مخاطرات و بحران در مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی «از 31 استان کشور ۱۸ استان در مناطق با خطر بالای فرونشست قرار گرفته و در این میان استان اصفهان با دارا بودن ۳۱ شهر واقع در پهنه با خطر بالای فرونشست، ازلحاظ سکونتگاه‌های شهری در معرض خطر، در ردیف اول قرار دارد و در بخش‌هایی از مناطق شمال و شمال شرق شهر اصفهان فرونشست زمین بیشتر بوده است.»
از سویی سیاوش ایرانپور، عضو کارگروه مدیریت منابع آب دانشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان، ضمن اشاره به نقش ماهواره‌های مختلف در پایش زمین می‌گوید: «در حال حاضر بر اساس تصاویر به‌دست‌آمده از ماهواره‌ها، دشت مهیار سالانه ۱۳ سانتیمتر در حال فرونشست است.» انتظار می‌رفت در برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به اصفهان زمان ویژه‌ای هم پیرامون تبعات این فاجعه خاموش اختصاص یابد که هر آنچه گفته شد مربوط به مسائل اقتصادی و ایجاد زیرساخت‌های آن بود تا هرکدام در آینده با نگرانی‌های فرونشست عجین باشند! زیرا این روزها بازار فرانشست ها داغ‌تر از هر تفکر فرونشستی بوده و کمتر مقامی حاضر به وقت گذاری برای این بحران است.
آنچه هست واقعیاتی است تلخ و چه شیرین و در مسیر اتفاق افتادن می‌باشد و اگر امروز همه توان برای کنترل آن هزینه نشود در آینده با هزینه هیچ سرمایه‌ای نمی‌شود از وقوع فجایع اسف‌بار پیامدهای آن پیشگیری کرد!
همانگونه که غرس درختان یادبود در فضای سبز فولاد مبارکه و بازدید از مرحله پایانی حفر، خاکبرداری و لوله‌گذاری خط انتقال آب از دریای عمان به اصفهان در منطقه کمشچه و بازدید از تأسیسات فولاد و افتتاح فاز اول پروژه نیروگاهی تولید برق این کارخانه و سخنرانی‌های متعدد در واحد تصفیه گازوئیل پالایشگاه اصفهان و مرکز ایمنی و آتش‌نشانی صنعت فولاد و استماع گزارش مدیران عامل فولاد و پالایشگاه نفت و حضور در جمع مهندسان و کارگران خط انتقال آب به اصفهان و افتتاح سالن اجلاس سران به مناسبت برگزاری پنجمین دوره اهدای جوایز جشنواره مصطفی «ص» به انجام رسید، اما کدام‌یک از دقایق این روز شما صرف ملاحظه و رسیدگی به آینده فرونشست‌ها شد و نگران‌کننده‌ترینشان در چند قدمی بازدید از خط لوله‌کشی انتقال آب در منطقه کمشچه یعنی حبیب‌آباد بود که برنامه ریزان می‌توانستند شما را به منطقه مسکن مهر حبیب‌آباد برخوار ببرند تا ایجاد تونل‌های متعدد و ممتد با قطر زیاد را در این کویر مشاهده کنید و یا مطالعات اخیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین را در دشت‌های اصفهان و بخصوص در محدوده میانی «مهیار» در شمال شرقی این کلان‌شهر و در فاصله 22 کیلومتری اصفهان و همچنان امتداد بلوار زینبیه که به اراضی مسکن مهر «طلاب حبیب‌آباد» منتهی می‌شود که حاصل برداشت‌های بی‌رحمانه از آب‌های زیرزمینی و افت شدید آن است را ارائه دهند زیرا مشکل فرونشست اصفهان در حال حاضر از معضلات عمده و اولویت‌های این استان می‌باشد و سرعت پیشروی آن جدی است که بنا به گفته مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان، «بر اساس پایشی که برای هر شکاف و فرونشست صورت می‌گیرد، عمق این شکاف‌ها به نسبت قبل بیشتر شده و به این معنا برداشت بیشتر از آبخوان‌ها و وارد شدن فشار به زمین را به همراه خود دارد.»
اگرچه فرونشست زمین در بیش از ۱۵۰ کشور جهان گزارش شده است اما بااین‌وجود در برخی از کشورها ازجمله ایران، مناطقی وسیع درگیر این پدیده شده و زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌های مختلف در معرض خطرات ناشی از آن قرار دارند. درحالی‌که طبق استانداردهای بین‌المللی مقدار 4 میلیمتر فرونشست زمین در سال به‌عنوان حد بحران شناخته می‌شود. این مقدار در بعضی مکان‌ها چون شهر و استان اصفهان فاجعه‌بار است. بنا به گفته مجتبی بصیری، پژوهشگر مخاطرات و بحران در مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی «از 31 استان کشور ۱۸ استان در مناطق با خطر بالای فرونشست قرار گرفته و در این میان استان اصفهان با دارا بودن ۳۱ شهر واقع در پهنه با خطر بالای فرونشست، ازلحاظ سکونتگاه‌های شهری در معرض خطر، در ردیف اول قرار دارد و در بخش‌هایی از مناطق شمال و شمال شرق شهر اصفهان فرونشست زمین بیشتر بوده است.»
از سویی سیاوش ایرانپور، عضو کارگروه مدیریت منابع آب دانشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان، ضمن اشاره به نقش ماهواره‌های مختلف در پایش زمین می‌گوید: «در حال حاضر بر اساس تصاویر به‌دست‌آمده از ماهواره‌ها، دشت مهیار سالانه ۱۳ سانتیمتر در حال فرونشست است.» انتظار می‌رفت در برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به اصفهان زمان ویژه‌ای هم پیرامون تبعات این فاجعه خاموش اختصاص یابد که هر آنچه گفته شد مربوط به مسائل اقتصادی و ایجاد زیرساخت‌های آن بود تا هرکدام در آینده با نگرانی‌های فرونشست عجین باشند! زیرا این روزها بازار فرانشست ها داغ‌تر از هر تفکر فرونشستی بوده و کمتر مقامی حاضر به وقت گذاری برای این بحران است.
آنچه هست واقعیاتی است تلخ و چه شیرین و در مسیر اتفاق افتادن می‌باشد و اگر امروز همه توان برای کنترل آن هزینه نشود در آینده با هزینه هیچ سرمایه‌ای نمی‌شود از وقوع فجایع اسف‌بار پیامدهای آن پیشگیری کرد!
حسن روانشید - روزنامه نگار پیشکسوت
