سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که شش سال پیش و بعد از ۱۷جلسه کاری در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین و به تصویب رسید، حالا بعد از گذشت این همه سال از تصویب و ابلاغ آن و البته دست و پنجه نرم کردنش با سند جنجالی و پرحاشیه ۲۰۳۰، هنوز هم خبر و عزمی برای اجرایش نیست، چه برسد که بگوییم از ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش خبری هست یا نیست. بر زمین ماندن سند تحول بنیادین به ویژه در چهار سال گذشته و دوران فعالیت دولت یازدهم تا جایی پیش رفت که مقام معظم رهبری در اردیبهشت ماه سال قبل در دیدار خود با فرهنگیان نسبت به اجرایی نشدن آن انتقاد کردند و فرمودند: "چرا سند تحول آموزش و پرورش تا به حال عملیاتی نشده است؟ تا چه زمانی باید منتظر آماده شدن نظامنامههای سند تحول بود؟ من بهطور جدی از وزیر محترم و مسئولان میخواهم که موضوع اجرایی شدن سند تحول را پیگیری کنند؛ زیرا آموزش و پرورش نیازمند تحول عمقی و به دور از تغییرات ظاهری است."
حال اما ۱۶ ماه بعد از آن دیدار، رهبر انقلاب در دیدار روز شنبه خود با اعضای هیئت دولت دوازدهم بار دیگر با گلایه از مغفول ماندن اجرای این سند مهم و جامع برای ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور، اینگونه بیان داشتند که "طرح تحول آموزش و پرورش و نقشه جامع علمی کشور برغم زحماتی که برای آن کشیده شد، آنگونه که باید، به نتیجه نرسیده است."
تلاش برای جایگزینی ۲۰۳۰یا سند تحول بنیادین
اما با وجود بیبرنامگیهای موجود در اجرای سند تحول بنیادین و پیدا شدن یکباره سند ۲۰۳۰ یونسکو و عزم جدی دولت برای اجرای آن و جایگزینی اش با سند تحول بنیادین هنوز هم مسئولان شورای عالی آموزش و پرورش از طی شدن فرایند اجرای آن در دولت میگویند و اینکه مفاد این سند باید تا سال ۱۴۰۴ اجرایی شود.
دکتر مهدی نوید ادهم دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در اینباره میگوید: درحال حاضر در حال آمادهسازی زیرساختهای لازم برای اجرای سند هستیم و تا فراهم شدن زیرساختهای مورد نظر امکان اجرای آن وجود ندارد.
اویکی از زیر ساختهای لازم را تامین نیروی انسانی متخصص از طریق دانشگاه فرهنگیان میداند و معتقد است: زمانبر بودن تربیت دانشجو در دانشگاه و استفاده از این افراد در ساختار آموزشی یکی از دلایل به تعویق افتادن اجرای سند است. دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش یکی دیگر از زیرساختهای مورد نیاز برای اجرای سند را تغییر محتوای کتابهای درسی میداند؛ تغییراتی که با محتوای سند همخوانی داشته باشد و در همین راستا هر سال کتابهای درسی درحال تغییر و به روز رسانی هستند.
کمبود منابع مالی سد راه اجرای سند تحول است
اجرای نظام رتبه بندی معلمان یکی از موارد تصریح شده در سند تحول بنیادین است که با وجود گذشت شش سال از تصویب آن هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. نوید ادهم ترمز اصلی بر سر راه اجرای این طرح را نبود منابع مالی و در نظر نگرفتن منابع مالی مورد نیاز توسط دولت و مجلس میداند و معتقد است: اگر این منابع تامین شود، سند اجرایی خواهد شد. علت و مشکل اصلی در اجرایی نشدن آن هم مشکل موجود بین دولت و مجلس برای تامین منابع است که متاسفانه به آن توجهی نمیشود.
دبیر شورای عالی آموزش و پرورش البته معتقد است در این مدت هم تلاشهایی برای اجرای سند تحول بنیادین صورت گرفته و نمیتوان آموزش و پرورش را محکوم به متوقف کردن اجرای سند کرد. او بر این باور است که سند تحول بنیادین نیاز به آسیب شناسی هم دارد، اما بیش از این نباید زمان را از دست داد و هر چه سریعتر به فکر اجرای سند بود.نوید ادهم بر این باور است که جهتدهی اصلی ما نباید بر آسیبشناسی باشد و پیش از هر کاری باید بر اجرای هر چه سریعتر سند تاکید کنیم.
در همین حال معاون متوسطه آموزش و پرورش نیز بر آسیب شناسی بر روی این سند تاکید میکند و میگوید: باید بر روی این سند آسیب شناسی صورت گیرد تا مشخش شود چرا اجرای این سنددر عمل با مشکل و کندی مواجه شده است. علی زرافشان بر این نکته نیز تاکید میکند که نباید بین تدوین سند تحول و نقشه راه اجرای آن فاصله زیادی بیفتد، اما نباید از خاطر برد که در حال حاضر بسیاری از سیاستهای آموزش و پرورش درست برخلاف روح سند تحول است. زرافشان زمان سپری شده از فرایند اجرای سند را ۱۰سال میداند که البته شش سال نیز زمان تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی گذشته است.
چگونه برای یک سند وارداتی
تمام دستگاهها بسیج میشوند اما برای سند تحول تلاش لازم را انجام نمیدهند؟
محمدمهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش مجلس اما نظر دیگری دارد و با اشاره به اینکه سند تحول به صراحت بیان میکند آموزش و پرورش مسئولیت اساسی اجرا را برعهده دارد، میافزاید: در حالیکه تمام دستگاهها باید برای اجرای سند تحول بنیادین به کمک آموزش و پرورش بیایند اما ملاحظه میکنیم سند ۲۰۳۰ وارد کشور شد و تمام دستگاههای کشور بسیج شده و طی مدت ۴ ماه یک کتاب ۵۰۰ صفحهای از آن بیرون میآید و راهکارهای عملیاتی با جزئیات را تبیین میکند. چگونه کشور این امکان را دارد که تمام دستگاهها را با متولی بودن آموزش و پرورش برای اجرای سند ۲۰۳۰ بسیج کند اما عزم لازم برای اجرای سند تحول بنیادین مشاهده نمیشود. چگونه برای یک سند وارداتی تمام دستگاهها بسیج میشوند اما برای سند تحول تلاش لازم را انجام نمیدهند؟
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تاکید کرد:در بحث آموزش و پرورش به آمایش سرزمین برای مدرسهیابی نیاز داریم و در سند تحول آمده است این کار براساس نیازهای ۵۰ سال آینده انجام شود اما هماکنون مشاهده میکنیم که وزارت راه و شهرسازی برج سازی میکند و طرح مسکن مهر اجرا میشود اما برای مدرسه جایابی نمیشود یا تعهد خود را برای ساخت مدرسه انجام نمیدهند و میگویند اگر مدرسه بسازیم باعث میشود قیمت مسکن بالا برود بنابراین در این رابطه نگاه به ۵۰ سال آینده که هیچ نگاه به حال را هم نداریم.
زاهدی ادامه داد: در فصل هشتم سند تحول بنیادین آمده است تمام دستگاهها و نهادها به ویژه رسانه ملی باید برای تحقق اهداف تحول بنیادین تلاش کنند و گزارش نحوه همکاری دستگاهها به صورت سالانه توسط وزیر به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود اما از سال ۹۰ تا به امروز یک گزارش در این رابطه به شورای عالی ارائه نشده است و این موارد حکایت از آن دارد که مطالبه ملی در این رابطه وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه آموزشوپرورش در ارتباط با سند تحول بنیادین باید بیشتر احساس مسئولیت کند، گفت: در فصل هشتم آمده سیاستگذاری کلان برعهده شورای عالی انقلاب فرهنگی است، شورای عالی آموزش و پرورش با استفاده از ظرفیتهای آموزش و پرورش و سایر نهادها مسئولیت بررسی، تصویب و ابلاغ سیاستهای اجرایی و طراحی سازوکار را برعهده دارد همچنین وظیفه آموزش و پرورش نهادینهسازی و اجرای سند ملی است و حداکثر ظرف مدت یک سال از تصویب سند تحول باید برنامه زیر نظامهای اصلی را به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش برساند.
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ادامه داد: در آموزش و پرورش برای اجرای سند تحول بنیادین کوتاهیهایی شده است و میپذیریم که دستگاههای دیگر هم مقصرند اما هیچ کدام از وزرای آموزش و پرورش در شورای عالی انقلاب فرهنگی، گزارشی از عدم همکاری دستگاههای مسئول ارائه نکردهاند و اگر این گزارش ارائه میشد حتما شورای عالی انقلاب فرهنگی به دستگاههایی که همکاری نمیکنند اخطار میداد.
با وجود عدم اجرای سند در اجرای آن کوتاهی نکردیم!
از سوی دیگر رئیس مرکز برنامهریزی و نیروی انسانی وزارت آموزشوپرورش معتقد است آموزشوپرورش در طول سالهای گذشته بار سند تحول بنیادین را برداشته و هیچ جا کوتاهی نکرده است! اسفندیار چهاربند با اشاره به مشکل فنی برای عملیاتی کردن سند تحول بنیادین معتقد است: برنامهریزی در حوزه نیروی انسانی برای وزارتخانهای با ۹۰۰ هزار کارمند دشوار است و در این حوزه به لحاظ فنی با توجه به مطالبات سند دچار کمبودهایی هستیم که باید برای آن چارهاندیشی شود.
رئیس مرکز برنامهریزی و نیروی انسانی وزارت آموزشوپرورش با اشاره به زمان ابلاغ سند تحول بنیادین در آذرماه سال ۹۰ میگوید: تا امروز هزاران برگ از اسناد تحولی مانند برنامه درس ملی، زیر نظام فضا و تجهیزات و سند پژوهش و ارزشیابی تهیه شده است و اینگونه نیست که آموزش و پرورش سند تحول را کنار گذاشته باشد؛ ولی نقشه راه و تقسیم کار ملی کارکرد نهادی است و هنوز مفهوم نهاد و نهادسازی و فصل هشتم سند را نتوانستهایم به گفتمان ملی تبدیل کنیم.
با تمام این اوصاف اما به نظر میرسد در طول تمام این سالها، سند تحول بنیادین آموزش به سندی درحال خاک خوردن بر روی میز دو وزیر آموزش و پرورش دولت یازدهم تبدیل شده و حتی در یک سال اخیر مسئولان دولتی سعی در جایگزینی سند ۲۰۳۰یونسکو با آن داشته اند. حال باید دید با موضعگیری صریح رهبر معظم انقلاب در اینباره، وزیر آموزش و پرورش چه نقشه راهی برای اجرای هر چه سریعتر این سند ترسیم خواهد کرد؛ آیا همچون سند ۲۰۳۰، کارگروهی برای اجرای آن در دولت تشکیل خواهد شد و این سالهای پیش رو نیز به سرعت برق و باد میگذرند؟!(مشرق)