بودجه ۱۴۰۰ در حالی تقدیم مجلس شده است که حسن روحانی رییس جمهور معتقد است لایحه بودجه واقعبینانه و منطبق بر نیازهای جامعه و مردم تدوین و تنظیم شده است.
تجربه دولت ۷ ساله آقای روحانی نشان میدهد متولیان دولتی؛ اصولا از نیازهای جامعه و مردم درک دقیقی نداشته و بیشتر بر مبنای تصورات پیش رفتهاند.
بحث بودجهای که بی شک نمایانگر وضعیت اقتصادی کشور در سال رو برو و به عنوان یک سند منسجمی برای شروع کار دولت بعدی شناخته میشود، بودجهای که بسیاری از فعالان اقتصادی آن را منطبق بر اصول و قواعد حال حاضر کشور نمیدانند.
بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، سقف کل بودجه کشور در سال آینده ۲۴۳۵ هزار میلیارد تومان است که از این رقم ۱۵۴۰ هزار میلیارد تومان بودجه شرکتهای دولتی و ۸۶۱ هزار میلیارد تومان بودجه عمومی دولت است. بررسی لایحه بودجه نشان میدهد در قسمت واگذاری داراییهای مالی منابع ۲۹۹هزار میلیاردی پیش بینی شده است که ۹۰هزار میلیارد تومان از فروش سهام شرکتها و ۷۰هزار میلیارد تومان از فروش اوراق نفتی تامین خواهد شد. یا در بخش دیگری از بودجه برای میزان صادرات نفت عددی در نظر گرفته شده که در شرایط قبل از اعمال تحریم ها در کشور وجود داشته است.
بندهای مبهم بسیاری در لایحه بودجه ۱۴۰۰ وجود دارد که نشان میدهد این لایحه بر مبنای حدس و تصورهای غیر واقعی بسته شده است.
بهارستان، لایحه بودجه را واقع بینانه نمیداند
موسوی لارگانی، عضو هیأت رئیسه مجلس میگوید: لایحه بودجه ۱۴۰۰ با این مختصات قابل تصویب نیست و عقل حکم میکند دولت بودجه را پس گرفته و اصلاح کند.
این نماینده مجلس معتقد است منابع درآمدی تخیلی، تورمزایی شدید، افزایش وابستگی به نفت، فقدان شاخصه اقتصاد مقاومتی و کسری حداقل ۳۰۰هزار میلیارد تومانی، لایحه بودجه را به لایحه زمینگیر کردن اقتصاد کشور تبدیل کرده است.
محمدرضا رضاییکوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز میگوید: سهم ۱۰۴هزار میلیاردی اعتبارات عمرانی از بودجه۱۴۰۰ در برابر ۷۵۰ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام، یعنی با اعتبارات دولتی نمیتوان حتی طرحهای موجود را به سرانجام رساند.
مصطفی طاهری، نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس با بیان اینکه بودجه ۱۴۰۰ سیاسیترین بودجه تاریخ ایران است، میگوید: وابستگی شدید این بودجه به نفت باعث اثرگذاری بیشتر تحریم بر اقتصاد کشور خواهد شد؛ گروگان گرفتن اقتصاد کشور و نیازهای مردم، برای اهدافی مانند ارتباط با غرب و... غیر منطقی است.
محمد سرگزی، نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است: اعتبار در نظر گرفته شده در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نمایانگر این مسئله است که در سال آتی نیز اقدام اساسی برای تولید مسکن و تکمیل برخی پروژههای مربوطه صورت نخواهد گرفت.
هادی بیگی نژاد، عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس، خام فروشی نفت و صرف درآمد آن برای تأمین هزینههای جاری را ظلم بزرگی به کشور و حرکت در مسیر توسعه دانسته و بر عدم اتکاء به نفت در بخش درآمدی بودجه سال آینده تاکید میکند.
ریلگذاری در مسیر نادرست
دولت در این شرایط اقتصادی و روابط بینالملل چگونه میخواهد ۲۰۰ هزار میلیارد تومان منابع از محل فروش نفت را محقق کند.قاعدتاً این اعداد و ارقام استقراض است و به معنی بدهکار کردن دولت آینده است حال اینکه دولت آینده گویا قرار نیست پاسخگوی مردم باشد.
موضوعی که حسین راغفر، کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه به آن اشاره کرده و ادامه میدهد: از لحاظ هزینهای، بودجه سال آینده ۷۳.۵ درصد افزایش پیدا کرده و در بخش طرحهای عمرانی هم با افزایش ۶۵ درصدی مواجه هستیم. با این اعداد و ارقام به نظر میرسد دولت بعدی به هیچ وجه نتواند ریلگذاری که صورت گرفته را تغییر دهد.
راغفر با تاکید بر اینکه بدهی بزرگی در بودجه ۱۴۰۰ وجود دارد، تصریح میکند: دولت امروز به راحتی میگوید اگر نفت به فروش نرود منابع را از طریق فروش اموال دولت تامین میکنیم حال اینکه کجای دنیا با این روش کشور را اداره میکنند و اساساً چه کسی قرار است این اموال دولتی را خریداری کند و متقاضی این اموال در این شرایط اقتصادی چه کسانی هستند؟
این استاد دانشگاه ادامه میدهد: بیش از ۳ دهه گذشته همواره شاهد تکرار استدلالهایی هستیم که هر بار این موضوعات مطرح میشود مردم ضعیفتر شدهاند و این بار هم رئیس مجلس اخیراً این موضوع را مطرح کرده که عدهای چندین خودرو دارند و بنزین بیشتری مصرف میکنند و عدهای هم هیچ خودرویی ندارند و مخاطب بنزین یارانهای نیستند. تمام این اظهارنظرها مقدمهچینی برای افزایش قیمت بنزین و حاملهای انرژی است. این در حالی است که آنچه باعث ارزان شدن قیمت بنزین شده، افزایش قیمت ارز بوده که توسط دولتها اتفاق افتاده است.
راغفر با بیان اینکه عواملی در درون سیستم نفوذ کردند و نفوذی محسوب میشوند، اظهار میکند: این نفوذیها باعث بیثباتسازی اقتصاد کلان، بیثباتسازی اجتماعی و در نهایت بیثباتسازی سیاسی خواهند شد.
لایحه ای به دور از واقعیت
به نظر می رسد بودجه سال ۱۴۰۰ با توجه به شرایط حال حاضر کشور و کسریهای بودجهای بسته شده است و نگاهی به واقعیتهای موجود ندارد. تجربه نشان میدهد دولت توانایی بستن بودجه بر اساس حدس و گمان را دارد. پیش از این نیز بودجه سال ۹۴ و ۹۵ را با تصور به نتیجه رسیدن مذاکرات و برجام بسته بودند که با محقق نشدن وعدههای برجامی چالش جدی برای کشور شد.
از سوی دیگر نباید نبود شفافیتهای موجود در بسیاری از بندهای بودجهای را فراموش کرد. در حالی که بخش عمدهای از بودجه منوط به مراکز دولتی است اما از آنها نامی برده نشده و با پررنگ تر کردن بودجه مراکز غیردولتی سعی بر گمراه کردن اذهان عمومی دارد.
اذهان عمومی که طی این سالها به خوبی دریافته است بیشترین میزان حیف و میل بودجه در همین مراکز دولتی رخ میدهد. در همین خصوص حسین سلاحورزی، نائب رییس اتاق بازرگانی، صنایع ،معادن و کشاورزی ایران در خصوص بودجه ۱۴۰۰ میگوید: کاستن از هزینههای دولت باید مبتنی بر بازنگری عمیق فرآیندهای تولید و عرضه کالاها و خدمات عمومی باشد چراکه بهبود کارایی و اثربخشی این فرآیندها با حذف فعالیتهای غیرضروری از یکسو و افزایش کارایی عملیات مرتبط با عرضه خدمات عمومی ضروری، از سوی دیگر ممکن خواهد شد.
سلاحورزی به زبان مدیریت مالی میگوید:کاهش هزینه مؤثر در بودجه عمومی تنها زمانی اتفاق میافتد که بودجهریزی عملیاتی و مبتنی بر شفافسازی فرآیندهای تولید و عرضه کالاها و خدمات عمومی صورت پذیرد.
به اعتقاد نائب رییس اتاق بازرگانی، صنایع ،معادن و کشاورزی ایران در بخش درآمدها نیز نباید از حذف یارانههای پنهان غافل شد که علاوه بر ایجاد ناترازی در صورت هزینههای عمومی کشور، خود یک منبع مهم ایجاد ناکارآمدی و رانت در نظام اقتصادی ایران است.
حسین سلیمی، عضو کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی ایران نیز معتقد است بودجه ۱۴۰۰ بر اساس سناریوی خوش بینانه و اجرای برجام نوشته شده است.
سلیمی بیان میکند: کسری بودجه در لایحه ۱۴۰۰ قطعی است و این بودجه بر اساس سناریوی خوش بینانه و اجرای برجام نوشته شده است؛ وقتی دولت آلمان رسما میگوید باید مباحث موشکی و حقوق بشری را در برجام جدید جایگزین کنیم، آیا نوشتن چنین بودجهای با چنین اعدادی عاقلانه است!؟
با توجه به اینکه سال آینده سال سرنوشت سازی برای کشور و برای دولت آینده میتواند باشد این نوشتار خواستار شفافسازی و تدوین دقیقتر بندهای بودجه ۱۴۰۰ است.
