صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF) یک دارایی ارزشمندی در سبد دارایی هر سرمایهگذاراز مدیران مالی بزرگترین سازمانها گرفته تا یک سرمایهگذار مبتدی که تازه کار تلقی می شود و نحوه کار اکثر صندوقهای قابل معامله در بورس ساده است. یک ETF در بازار بورس مانند سهام معامله میشود و کارکرد آن شبیه صندوق سرمایه گذاری مشترک است. برخی از سرمایهگذاران، صندوقهای قابل معامله در بورس را یکی از داراییهای اصلی پرتفوی خود قرار میدهند و بر آن تمرکز ویژه میکنند برخی دیگر از سرمایهگذاران نیز روی ETF ها برای بهینهسازی سبد دارایی و اجرای راهبردهای پیچیدهی سرمایهگذاری تکیه میکنند.اما نکته قابل توجه آن است که در خرید صندوقهای ETF برای اینکه واقعا سود و منفعتی نصیب سرمایهگذار شود، قبل از هرکاری باید درک مناسب و خوبی از آن وجود داشته باشد که به نظر بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مردم به ویژه افراد تازه وارد درکی از این موضوع ندارند و هنوز آن آموزش های لازم دراین مورد ارایه نشده است.
از سوی دیگر هرچند این صندوق ها به عنوان یک راهکار قابل توجه برای واگذاری دارایی های دولت تلقی می شود اما نکته مهم تز آن است که دولت با رونمایی ازاین طرح در تلاش است تا به شکلی ماهرانه واگذاری مدیریت ها یخود را پنهان کند و مانع از آن شود .
درست به مثابه همان اتفاقی که درمسیر خصوصی سازی و واگذاری هایی که تا کنون رخ داده است. کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی با تاکید براین نکته که «واگذاری سهام در قالب صندوق ETF خلاف اصل ۴۴ قانون اساسی است» می گویند؛ در متن قانون صریحا ذکر شده که باید مالکیت و مدیریت شرکتها هر دو واگذار شود. اما کاری که دولت در حال حاضر انجام می دهد این است که به رغم واگذاری سهام، مدیریت را در دست خود نگه میدارد و این نوع رفتار دولت در واگذاری ها ؛سوالات عدیده ای را پدید آورده که بخش قابل توجهی ازآن بدون پاسخ و چالش بربانگیز باقی مانده است.
تصویری منفی از خصوصیسازی
اسلامی ازاعضای شورای عالی بورس با بیان اینکه فعالان بازار سرمایه نگرانیهایی نسبت به اثرات این سیاست دولت بر روند قیمتگذاری کلی در بورس دارند معتقد است که صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بورس (ETF) فوایدی هم برای دولت و مردم و هم برای بازار سرمایه دارد و در کل به نظر میرسد دولت مسیر درستی را برای واگذاری اموال در پیش گرفته است.
به اعتقاد وی شیوه واگذاری اموال دولتی در قالب صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بورس (ETF)، دارای نکات مثبت زیادی است، اما مثل هر سیاست دیگری نکات منفی یا ابهاماتی نیز ممکن است داشته باشد.وی براین باور است که این صندوق ها می تواند راه حل مناسبی برای واگذاری اموال دولتی باشد به این ترتیب که بتواند با جمع آوری نقدینگی در سطح جامعه منجر به عمیقتر شدن بازار سرمایه شود و این بازار بیش از گذشته مردمی تر شود ضمن اینکه مزیت دیگر آن تأمین منابع مالی دولت است.
به باور وی یکی از موضوعات بحثبرانگیز در دوره دولتهای گذشته، شیوه واگذاری شرکتهای دولتی به بخش خصوصی بود؛ به طوریکه باعث شد تصویری منفی از خصوصیسازی در ذهن مردم شکل گیرد و بازخورد منفی مردم به آن سیاستها باعث شد دولت پرونده بازار سرمایه را بدین منظور روی میز قرار دهد که صاحبنظران بر این باورند ETFها، ضربهگیری برای تشکیل حباب در بازار سرمایه هستند.
روی دیگر صندوق های قابل معامله
اما در میان تمام این نکات مثبت این عضو شورای عالی بورس با مطرح کردن یک سوال اساسی که تا پیش ازاین نیز توسط بسیاری از کارشناسان و اقتصاد دانان مطرح شده است ؛ ابهامات بهره گیری ازاین صندوق ها را بیشتر میکند. اسلامی با طرح این پرسش که « چرا دولت سهم شرکتهایش را مستقیمأ واگذار نکرد و آنها را در قالب ETF قرار داد» به نکته ای اشاره دارد که سالهای سال است در راستای واگذاری های اصل ۴۴ وخصوصی سازی مکرر مطرح می شود اما پاسخی برای آن یافته نشده است. این کارشناسان و تحلیلگران تنها دلیل این اتفاق را عدم تمایل دولت به واگذاری مدیرتی دانشته و می گویند : به نظر میرسد که همچنان در دولت تمایلی برای واگذاری مدیریت وجود ندارد و این اتفاقی نیست که مربوط به دیروز یا امروز باشد و سالهاست که اقتصاد کشور با این مهم دست و پنجه نرم می کند.
سم مهلک
برخی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه براین باورند که حضور تازه واردها به بورس و نا آشنایی این افراد با ریسک های که پیش روی آنها قرارمی دهد به عنوان یک سم مهلک است و از آنجایی که واژه ریسک مالی به عنوان کلید واژه ناشناخته برای این گروه از سهامداران تلقی می شود و این افراد به کسب سود بدون ریسک درنظام بانکی عادت کرده اند لذا استفاده از صندوق های ETF تلاشی برای شکستن خطای ناشی از عادت سرمایهگذاران در صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) خواهد به شرط آنکه با آموزش و اطلاع رسانی همراه باشد .
این گروه از تحلیلگران با اشاره به تفاوت های قابل توجه واحد های سرمایه گذاری صندوق های قابل معامله در بورس با سهام شرکت هایی که این روزها در بورس معامله می شود براین باورند که دولت با انتقال دارایی سهام شرکتهای خود به این صندوقها و عرضه واحدهای سرمایهگذاری این صندوقها در بورس درصدد نقد کردن بخشی از دارایی خود است اما در مقابل سطح توقع مردم از این صندوق های و میزان انتظاری که ازآنها دارند نکته مهمی است چرا که کمبود دانش مردم از روند فعالیت این صندوق ها می تواند منجر به توقعات غیر واقعی شود که همین مساله خود چالش برانگیز است.
این فعالان براین باورند که دولتمردان و متولیان قبل از هرگونه اقدامی باید بکوشند تا با آموزش و اطلاع رسانی کافی نگاه مردم به این صندوق ها را باز تر کنند و در پی آن سطح توقع این افراد را اصلاح کنند تا به معامله ای برد- برد دست یابند اما اگر چنین نشود و آن آگاهی بخشی لازم رخ ندهد بی شک مشکلات بهر گیری از این صندوق ها بیشتر خواهد شد حتی اگر دولت نیتی جز عدم واگذاری مدیریت خود به واسطه رونمایی از این صندوق ها نداشته باشد.